Redactioneel

De watertechnologie is een fantastische sector, maar presteert qua exportgroei het slechtst van alle topsectoren. Dat zegt Steven van Rossum in H₂O maart. Pijnlijk? Jazeker, maar het is geen nieuws dat de sector onder de maat presteert op de (wereld)markt, succesnummers als Nijhuis Saur Industries, Paques en ook NX Filtration en Hydraloop daargelaten.

Dit jaar staan we stil bij de Watersnoodramp van februari 1953, nu 70 jaar geleden. We prijzen de Deltawerken, het antwoord op de ramp, die een robuuste verdediging vormen en het waterveiligheidsbeleid schragen. Toch wordt het beleid bijgesteld, nu na de ramp in juli 2021 toen door extreme regenval in België, Duitsland en Limburg stad en land onder water liepen met ingrijpende gevolgen.

In het interview met minister Mark Harbers dat u in H₂O december aantreft, wordt de vraag gesteld: laat Mark Harbers zich de kaas van het brood eten door Hugo de Jonge? De bouwminister presenteerde 13 oktober de plannen voor de bouw van 917.193 woningen, waarvan bijna 420.000 in de laaggelegen en propvolle provincies Noord- en Zuid-Holland. Meteen rees de vraag: waar is de aangekondigde water- en bodemtoets gebleven? Is de dadendrang van bouwminister De Jonge waterminister Harbers te machtig? 

De naam is Ontboezeming en het is een ‘stout biertje’. “Niet vanwege de smaak en het uiterlijk van het bier, maar vanwege het gebruik van de reststromen”, zeggen de makers in deze H₂O. Dat zijn AquaMinerals en de Energie en Grondstoffenfabriek. Ze sommen op: bier gebrouwen van ultrapuur water uit Emmen, glas gemaakt van calciet, etiket bedrukt met vivianiet, label vastgeplakt met biopolymeer PHA en het 3D geprinte krat vervaardigd van een pasta met daarin cellulose, Kaumera en calciet. 

De gierende inflatie, nijpende schaarste en de krappe arbeidsmarkt zetten ook de wereld van de waterschappen en drinkwaterbedrijven op z’n kop. Ze zijn in een nieuwe werkelijkheid terecht gekomen en ‘dat vereist veerkracht en het vermogen snel te schakelen op basis van veranderende inzichten’, zegt Henk Brink, manager Strategie en Kwaliteit binnen het Drentse WMD Drinkwater, in deze H₂O.

En weer beleefden we een droge zomer. De ernst laat zich het best illustreren met de waterafvoer van de Rijn die naar recordniveau daalde. De machtige rivier verschrompelde.

Politieke koehandel. Zo karakteriseert Lambert Zwiers, voorzitter van de Nederlandse Vereniging van Waterschapbestuurders Bedrijven, de deal die er in de Tweede Kamer is gesloten over het initiatiefwetsvoorstel democratiseren van de waterschapsbesturen. De kwalificatie van Zwiers is vooral ingegeven door frustratie: de bedrijven zijn de grote verliezers in het getouwtrek om de initiatiefwet van GroenLinks en D66.

Het programma Kennisimpuls Waterkwaliteit loopt op zijn einde. Op 1 juli is er een ‘slotevenement’. Dan wordt stilgestaan bij de oogst van het vier jaar durende project dat gericht was op betere ontsluiting van bestaande informatie over ecologische processen en over bronnen, emissies en effecten van stoffen. Dat is gelukt. De oogst omvat vele rapporten, factsheets en diverse door STOWA verzorgde kennisdossiers (Deltafacts), leest u in H₂O mei.

Roelof Kruize gelooft nog altijd heilig in het concept van Waternet, zo leest u in H₂O april. Hij stond in 2005 aan de wieg van het Amsterdamse watercyclusbedrijf dat de watertaken van de gemeente Amsterdam en waterschap Amstel, Gooi en Vecht (AGV) ging uitvoeren. Kruize, die op 1 maart afscheid nam als algemeen directeur, verwachtte dat het waterketenmodel dominant zou worden. Zover kwam het niet, het concept kreeg geen navolging in Nederland. Het bleef een Amsterdamse exercitie.

Even terug naar maart 2020. Dit redactioneel zoomde in op 14e editie van Aqua Vakbeurs Nederland en de behoefte aan nieuwe modulaire innovatieve technologieën om invulling te kunnen geven aan de duurzame opgaven waar de watersector voor staat, zoals energietransitie, klimaatadaptatie, cybersecurity, grondstofwinning, digitale transformatie en afvalwaterbehandeling. 

Het kabinet Rutte IV is - eindelijk - aan de slag. Het in december gepubliceerde coalitieakkoord 'Omzien naar elkaar, vooruitkijken naar de toekomst' is het fundament voor het regeerbeleid. De watersector toonde zich tevreden na lezing van het document.

Dé les van 2021 is dat weersextremen veel extremer worden dan waarmee wordt gerekend in stresstesten en adaptatieaanpak. Het was een nieuw verschijnsel, een nagenoeg stationair lagedrukgebied in Noordwest-Europa, dat ons dat lesje leerde.

Er is dringend behoefte aan slagvaardige, bestuurlijke regie, blijkt uit gesprekken met hoofdrolspelers in belangrijke dossiers, zoals waterbeheer, klimaatadaptatie en de bouw van een miljoen woningen. De politiek moet leveren.

“Een megasucces.” Dat zegt Marc de Rooy in H₂O oktober. De Rooy is vanaf het begin (2016) trekker van de Ketenaanpak Medicijnresten uit Water. Na vijf jaar wordt in dit project een grote stap gezet: 11 waterschappen gaan 14 full-scale demonstratieprojecten met uiteenlopende zuiveringstechnieken opzetten. De grote winst zit ‘m in de samenwerking en kennisdeling, zegt De Rooy. “Die creëren een enorme versnelling.” 

Na de extreme wateroverlast in juli volgt bezinning over de waterveiligheid. Enkele weken later komt een nieuwe IPCC-publicatie uit met als boodschap: De klimaatverandering is nog maar net begonnen. Zijn onze waterveiligheidsplannen nog wel toekomstproof?

Deltacommissaris Peter Glas reisde deze maand naar Maastricht. Daar presenteerde hij zijn advies over de dijkversterking in Limburg. De boodschap van Glas: torn niet aan de veiligheidsnormen (‘Limburg verdient net als de rest van Nederland een goede bescherming tegen overstromingen’), maar beperk waar nodig de impact van de keringen met slimme en innovatieve technieken. Ofwel: lever maatwerk.

Als het stof van de door De Telegraaf en Noordhollands Dagblad (zelfde mediaconcern) veroorzaakte ophef is neergedaald, beland je snel in de realiteit: datacenters in Noord-Holland slurpen helemaal geen drinkwater. Ja, op hete dagen zijn het flinke innemers, maar op jaarbasis stelt het niet zoveel voor, is de teneur van de reactie van drinkwaterbedrijf PWN. Ergo: op basis van foutief rekenwerk door journalisten waren we op het verkeerde been gezet.

In H₂O april zoomen we in op innovaties in de watersector. Om gelijk maar de toon te zetten: nog geen tiende van de vernieuwingen haalt de eindstreep. Dat stelt de Ier Paul O’Callaghan. Hij deed onderzoek naar innovaties in de watersector en promoveerde onder supervisie van WUR-hoogleraar Cees Buisman, wiens hele leven in het teken staat van innovatie.

Bij het schrijven van dit redactioneel moet de gang naar de stembus nog worden gemaakt. Het beeld van de wereld ná 17 maart wordt alhier ingekleurd door de peilingen, de debatten, de duidingen en speculaties, met als aanname: weinig verandering, hier en daar een rimpeling in het zetelaantal met een enkele nieuwkomer, maar met de VVD opnieuw als de grootste.

We gaan verder waar we in 2020 bleven. Zeker, corona. Maar ook klimaatverandering. Op de internationale klimaatadaptatietop vorige maand, met Nederland als gastland, werd gewaarschuwd dat de aanpak van Covid-19 en de daaruit voortvloeiende mondiale economische crisis klimaatadaptatie naar de achtergrond duwt. 

Het virus dat dit jaar de wereld in een crisis stortte, heeft de schijnwerpers gezet op het rioolwateronderzoek. Van Australië tot Spanje, van Amerika tot Italië, op veel locaties wordt in het riool gemeten om verspreiding van het virus te volgen. Speuren in rioolwater geeft vroegtijdig inzicht in nieuwe uitbraken, maar geldt ook als objectief: iedereen gaat naar het toilet, niet iedereen gaat naar de teststraat.