Redactioneel

In de uitgave van H₂O september leest u artikelen over nieuwe ontwikkelingen in het zuiveren van water. Drinkwaterbedrijf Oasen omarmt in Nieuw-Lekkerland en Kamerik de toekomst met One Step Reverse Osmose, NX Filtration maakt in de nieuwe membranenfabriek in Hengelo RO-water van precies 20, 55 en 78 graden voor het productieproces, op de rwzi in Weert draait de eerste mobiele versie van de Nereda-techniek en onder de paraplu van het Groeiplan Watertechnologie wordt een full scale test voorbereid met zelfstandig opererende afwaterzuiveringen die worden bestuurd met behulp van artificial intelligence.

Nu het kabinet op het bordes staat, ligt de blauwdruk voor het beleid de komende 4 jaar vast. Er kan worden geconcludeerd dat het klimaatbeleid niet door de shredder wordt gehaald, zoals PVV voor ogen had. Er wordt ‘stevig ingezet’ op klimaatadaptatie. Ruimte voor de Rivier wordt geactualiseerd en het Hoogwaterbeschermingsprogramma herijkt, blijkt uit het hoofdlijnenakkoord van PVV, VVD, NSC en BBB.

Het thema is bepaald niet nieuw en speelt in elke sector: krapte op de arbeidsmarkt. De impact is groot. Zo vliegt met de grote uittocht van pensioengerechtigde professionals niet alleen capaciteit maar ook (vak)kennis de deur uit. Weer binnenhalen is moeilijk. Daarbij: wie komt, gaat ook weer snel, want de mobiliteit op een krappe arbeidsmarkt is groot.

De Waddenzee is in last. Als de zeespiegel stijgt, verdrinken de wadplaten. Vanaf 2030 kunnen ze al gaan krimpen. Slecht nieuws voor foeragerende trekvogels, maar ook voor de waterveiligheid in Noord-Nederland, vertelt kustecoloog Katja Philippart in H₂O april.

PFAS is een crisis, zegt Eddie Broeders van Nijhuis Saur Industries in deze H₂O. “We gebruikten ze al jarenlang zonder te weten wat de consequenties waren.” Inmiddels weten we dat wel: deze schadelijke ‘forever chemicals’ zitten overal. Rivierwater, drinkwater en nu ook in het grondwater, zoals u op de H₂O-site kunt lezen in een recent vakartikel van Arcadis en de provincies Brabant en Utrecht.

Indachtig de klassieker in waterschapsland ‘Geef ons heden ons dagelijks brood en af en toe een watersnood’, waren de hoogwaterweken rondom de jaarwisseling een zegen. De opeenvolgende stormen, aanhoudende regenval, afvoerpieken en hoge waterpeilen drukten ons opnieuw met de neus op de feiten: extreem weer wordt het nieuwe normaal.

In de Tweede Kamer is nu een partij de grootste die de klimaatparagraaf in haar verkiezingsprogramma als volgt begint: “Al tientallen jaren worden we bang gemaakt voor klimaatverandering. Hoewel de voorspelde rampscenario’s - over de wereld die zou vergaan - door de jaren heen steeds extremer werden, is geen daarvan ooit uitgekomen.” En: “De Klimaatwet, het Klimaatakkoord en alle andere klimaatmaatregelen gaan direct door de shredder.” Het moet ook afgelopen zijn met die 'hysterische reductie’ van CO₂, schrijft de PVV.

Van de klimaatdoelen die de waterschappen zich hebben gesteld, komt energieneutraliteit in zicht, blijkt uit de toelichting op de Klimaatmonitor in H₂O november. Het energieverbruik van de waterschappen daalde in een jaar tijd met 3,5 procent, terwijl het opwekken van duurzame energie uit bijvoorbeeld rioolwater aanzienlijk steeg. “Energie hebben we nu in de vingers”, zegt Hielke van der Spoel, senior beleidsadviseur waterketen bij Waterschap Rivierenland. Ergo: In 2025 zijn de waterschappen energieneutraal.

In deze H₂O oktober zegt Annemieke Nijhof van kennisinstituut Deltares: “De complexe integrale vragen laten zich niet beantwoorden met gestapelde deelonderzoeken met een nietje erdoor.” De algemeen directeur bepleit dat de onderzoeks- en kennisinstituten Deltares, TNO, KWR, Wetsus en universiteiten als Wageningen, TU Delft en andere, hun kennis meer samenbrengen rond maatschappelijke opgaven, die almaar ingewikkelder worden. 

U leest in deze H₂O over de supersnelkookpan van Torwash die slibverwerking op een andere leest schoeit, over de Ultieme Waterfabriek waarmee gezuiverd rioolwater omgezet kan gaan worden in drinkwater, over het succes van Nereda, de geprezen aerobe korrelslibtechnologie die wereldwijd als zuiveringstechniek wordt omarmd, en over een goed gevulde gereedschapskist met nieuwe zuiveringstechnieken om organische microverontreinigingen in het rioolwater te verwijderen.

De nieuwe Richtlijn voor stedelijk afvalwater werpt zijn schaduw vooruit. In Brussel wordt onderhandeld over het voorstel van de Europese Commissie om de richtlijn, die stamt uit 1991, aan te scherpen. Het gaat ergens over. De Commissie wil dat waterbeheerders een vierde zuiveringsstap gaan toevoegen om microverontreinigingen zoals microplastics en resten van medicijnen en cosmetica uit het afvalwater te halen. Daarnaast worden de zuiveringseisen voor nutriënten (stikstof en fosfor) strenger en moeten de installaties in 2040 energieneutraal zijn.

Terwijl de ene crisis (stikstof) zich voortsleept, dient de volgende zich alweer aan: waterkwaliteit. In de media klinkt aanzwellende ketelmuziek over het naderende echec. Even voor de duidelijkheid: het is géén nieuws. Het failliet van het waterkwaliteitsbeleid wordt in kennerskringen al jaren aangekondigd: in 2027, het examenjaar van de Europese Kaderrichtlijn Water (KRW), gaan we nat.

Nu het stof van de verkiezingen is neergedaald, wordt ook in de bestuurskamers van de waterschappen gesleuteld aan nieuwe coalities. Het zal wennen zijn, want er is een new kid on the block die gelijk aan veel onderhandelingstafels het eerste woord heeft. Daarmee rust op de schouders van de bestuurlijke nieuweling BoerBurgerBeweging (BBB) meteen een zware last, want in het middenbestuur liggen belangrijke, langslepende thema’s te wachten op voortvarende aanpak.

De watertechnologie is een fantastische sector, maar presteert qua exportgroei het slechtst van alle topsectoren. Dat zegt Steven van Rossum in H₂O maart. Pijnlijk? Jazeker, maar het is geen nieuws dat de sector onder de maat presteert op de (wereld)markt, succesnummers als Nijhuis Saur Industries, Paques en ook NX Filtration en Hydraloop daargelaten.

Dit jaar staan we stil bij de Watersnoodramp van februari 1953, nu 70 jaar geleden. We prijzen de Deltawerken, het antwoord op de ramp, die een robuuste verdediging vormen en het waterveiligheidsbeleid schragen. Toch wordt het beleid bijgesteld, nu na de ramp in juli 2021 toen door extreme regenval in België, Duitsland en Limburg stad, dorp en land onder water liepen met ingrijpende gevolgen.

In het interview met minister Mark Harbers dat u in H₂O december aantreft, wordt de vraag gesteld: laat Mark Harbers zich de kaas van het brood eten door Hugo de Jonge? De bouwminister presenteerde 13 oktober de plannen voor de bouw van 917.193 woningen, waarvan bijna 420.000 in de laaggelegen en propvolle provincies Noord- en Zuid-Holland. Meteen rees de vraag: waar is de aangekondigde water- en bodemtoets gebleven? Is de dadendrang van bouwminister De Jonge waterminister Harbers te machtig? 

De naam is Ontboezeming en het is een ‘stout biertje’. “Niet vanwege de smaak en het uiterlijk van het bier, maar vanwege het gebruik van de reststromen”, zeggen de makers in deze H₂O. Dat zijn AquaMinerals en de Energie en Grondstoffenfabriek. Ze sommen op: bier gebrouwen van ultrapuur water uit Emmen, glas gemaakt van calciet, etiket bedrukt met vivianiet, label vastgeplakt met biopolymeer PHA en het 3D geprinte krat vervaardigd van een pasta met daarin cellulose, Kaumera en calciet. 

De gierende inflatie, nijpende schaarste en de krappe arbeidsmarkt zetten ook de wereld van de waterschappen en drinkwaterbedrijven op z’n kop. Ze zijn in een nieuwe werkelijkheid terecht gekomen en ‘dat vereist veerkracht en het vermogen snel te schakelen op basis van veranderende inzichten’, zegt Henk Brink, manager Strategie en Kwaliteit binnen het Drentse WMD Drinkwater, in deze H₂O.

En weer beleefden we een droge zomer. De ernst laat zich het best illustreren met de waterafvoer van de Rijn die naar recordniveau daalde. De machtige rivier verschrompelde.

Politieke koehandel. Zo karakteriseert Lambert Zwiers, voorzitter van de Nederlandse Vereniging van Waterschapbestuurders Bedrijven, de deal die er in de Tweede Kamer is gesloten over het initiatiefwetsvoorstel democratiseren van de waterschapsbesturen. De kwalificatie van Zwiers is vooral ingegeven door frustratie: de bedrijven zijn de grote verliezers in het getouwtrek om de initiatiefwet van GroenLinks en D66.

Het programma Kennisimpuls Waterkwaliteit loopt op zijn einde. Op 1 juli is er een ‘slotevenement’. Dan wordt stilgestaan bij de oogst van het vier jaar durende project dat gericht was op betere ontsluiting van bestaande informatie over ecologische processen en over bronnen, emissies en effecten van stoffen. Dat is gelukt. De oogst omvat vele rapporten, factsheets en diverse door STOWA verzorgde kennisdossiers (Deltafacts), leest u in H₂O mei.