secundair logo knw 1

Een tekort aan schoon drinkwater, zou dat in ons land ook kunnen gebeuren? Het is moeilijk voor te stellen, zeker in een waterland als Nederland. Toch gebeurde zoiets in de recente zomers, een paar honderd kilometer verderop.


door Marjolijn Haasnoot


Marjolijn Haasnoot 180 vk parapluie Mijn vrienden hadden vorig jaar een fijne vakantie gehad in Zuid-Frankrijk, maar ze vertelden ook iets verontrustends: er was een gebrek aan drinkwater. Dit was alleen verkrijgbaar in de winkel en ze konden maar beperkt inkopen.

Terwijl de zomer dit jaar nog moet beginnen, kondigt de overheid in Catalonië aan dat niet alleen de landbouw, maar ook inwoners te maken gaan krijgen met strengere regels voor watergebruik. Het water in de reservoirs staat uitzonderlijk laag na meerdere droge jaren en een paar jaar opleggen van restricties zijn niet voldoende. Het noodplan is in werking gesteld.

Meerjarige droogte past in het beeld van de gevolgen van klimaatverandering, maar is zeker niet de enige veroorzaker van dit probleem. Het verergert de problemen vooral. Vervuiling door bijvoorbeeld illegale lozingen en emissies (PFAS, meststoffen), en toename van watergebruik beïnvloeden de beschikbaarheid van schoon water. Dat laatste gebeurt onder invloed van allerlei ontwikkelingen, maar ook in reactie op de droogte, als vorm van adaptatiemaatregel dus. Zo is het aantal beregeningsinstallaties na droge jaren toegenomen, en daarmee dus ook het (potentiële) watergebruik.

Meerjarige droogte verergert de problemen vooral

Genoeg drinkwater en een goede waterkwaliteit zijn de basis voor het leven. Dat geldt niet alleen voor de mens, maar ook voor de natuur. En deze existentiële opgave vraagt om ingrijpen. Je zou een aantal gidsprincipes kunnen vaststellen en deze veel meer sturend laten zijn bij keuzes rondom ruimtelijke ordening en watergebruik:

Principe 1 Pak het probleem aan bij de bron, zowel wat betreft watergebruik als waterkwaliteit. Dit vraagt om een goede regie op vergunningsverleningen voor onttrekkingen en lozingen en het monitoring en handhaven daarvan. Vergunningen worden alleen nog verleend als er een maatschappelijke meerwaarde is. De vervuiler draait op voor de kosten van waterzuivering. Ook dit vraagt om extra monitoring en wellicht forensisch werk om de vervuiler te achterhalen.

Principe 2 Net als bij andere hulpbronnen, moeten we veel meer gaan nadenken over circulariteit en zo veel mogelijk hergebruiken en schoon terug leveren. Hierin worden al stappen gemaakt. Laten we dit verder versnellen.

Principe 3 Begin met het afbouwen van watergebruik dat geen maatschappelijke meerwaarde heeft en niet past bij het principe van ‘water en bodem sturend’. Een voorbeeld: één van de dingen die we onder ogen moeten zien is dat een zoetwatersysteem in de kustpolders niet meer vanzelfsprekend is in de toekomst, vanwege de grenzen aan het systeem. Er is simpelweg niet altijd meer voldoende water om het zoet te houden. Door dit los te laten, en op sommige plekken de verzilting toe te laten en het landgebruik hierop aan te passen, kan het beschikbare zoete water op andere plekken gebruikt worden.

Principe 4 Maak waterkwaliteit meer toekomstbestendig. Als gevolg van klimaatverandering komen warme en droge periodes vaker voor. Daardoor komt de waterkwaliteit nog verder onder druk te staan. Want als het warm en droog is zoeken we verkoeling in/bij een (zwem)waterplas terwijl de vraag naar water voor huishoudens en irrigatie het hoogst is.

In Nederland waarschuwen watermanagers al langer voor problemen met waterkwaliteit en beschikbaarheid van schoon drinkwater. Toch lijkt er onvoldoende te gebeuren. Is er een ramp nodig, of gaan we nu eindelijk handelen naar wat de situatie vraagt?


Marjolijn Haasnoot is onderzoeker klimaatadaptatie bij Deltares en Universiteit Utrecht

Deze column verscheen in de printuitgave van H2O


LEES OOK DE EERDERE COLUMNS VAN MARJOLIJN HAASNOOT

Typ je reactie...
Je bent niet ingelogd
Of reageer als gast
Loading comment... The comment will be refreshed after 00:00.
  • Je reactie is nog niet geplaatst. We checken hem eerst.
    Ir H. Laros · 9 months ago
    Kijk bij anders omgaan, zeg besparing op kwaliteit drinkwater verbruik in Nederland, vooral ook eens naar België. Bij huizenbouw vereisen zij bv 6 m3 buffer tanks voor regenwateropvang voor toiletten en tuin en autowassen en… Als je met zo’n  simpele regel start kun je gigantisch op volume besparen. 10 jaar tijd 1.000.000 huizen erbij x 6 x 50 (= 300 m3 per woning)= 300.000.000.m3 op jaarbasis straks en een geweldige toename elk jaar!!!!
  • Je reactie is nog niet geplaatst. We checken hem eerst.
    Fernando Padmos · 9 months ago
    Hoi Marjolijn, bedankt voor je artikel. Het is duidelijk dat waterbeheer complex en uitdagend is, vooral nu klimaatverandering en hoger verbruik hun tol eisen. Gebieden zoals Zuid-Frankrijk en Catalonië staan niet op zichzelf met strenge restricties voor watergebruik.
    Een interessant gegeven is dat 80% van ons drinkwater thuis wordt verbruikt. Daar ligt een enorme uitdaging, maar ook een kans om echt verschil te maken. Door slimmer om te gaan met de distributie van water, kunnen we helpen om het verbruik te verminderen zonder dat we daar veel van merken. Dit zou niet alleen helpen om onze waterbronnen te sparen, maar ook de druk op het systeem tijdens droge perioden verlagen.
    Dit gaat verder dan alleen maar korter douchen; het gaat om een bewuste verandering in ons dagelijks leven om ervoor te zorgen dat er genoeg water is voor iedereen. Iemand iets gunnen. Beginnen met het nadenken over de oplossingen menukaart ook met water zoals we dat met energie doen - waar kunnen we besparen, hoe kunnen we efficiënter zijn, en hoe kunnen we ons aanpassen aan nieuwe omstandigheden?
    Er is geen eenduidige oplossing voor het probleem, en additionele productie levert ons op langere termijn niets op. Misschien is het tijd om deze uitdaging aan te gaan en te kijken naar hoe we thuis ons watergebruik kunnen optimaliseren. 

h2ologoprimair    PODIUM

Podium is een platform voor opinies, blogs en door waterprofessionals geschreven artikelen (Uitgelicht). H2O draagt geen verantwoordelijkheid voor de inhoud van deze bijdragen, maar bepaalt wel of een bijdrage in aanmerking komt voor plaatsing. De artikelen mogen geen commerciële grondslag hebben.

(advertentie)

Laatste reacties op onze artikelen

Geachte mevr. Sien Kok,
alles is onlosmakelijk atomair verbonden binnen relativiteit van tijd/ruimte en eenheid geest stof, telen zonder chemie, inschakelen industrie en prive personen telt allemaal, maar denk ook even aan satellieten met hun negatieve effect op klimaat, 24/7. U geeft oude wetmatigheden een nieuw jasje. Succes, Jan Kalverdijk
Interessant. Hoe staat het met de PFAS-hoeveelheden die bij Chemelot in de Maas worden geloosd, wordt hier wel op gehandhaafd? 
Niet zo vreemd dat van die akker- en weidevogelsoorten de populaties teruglopen . Dat kan je zo hebben als je het vol zet met zonnepanelen en windturbines (birdblenders).
Dit heb ik ook nodig. Wij maken van slootmaaisel, een nieuw product, Wortelbeton, voor waterschap Rijnland. Artificiële Rietzudde, voor KRW- doelen. We hebben nog een toepassing van Wortelbeton en dat is veen maken. Daarmee werken we samen met gem Amsterdam en Waternet/AGV en VIP_NL. 
We willen een techniek ontwikkelen om de bodem omhoog te laten groeien met 1m p/jaar. We hadden al zitten denken aan dit systeem, maar ik zou graag eens willen praten over jullie ervaring of samenwerking .
@Almer BolmanEens Almer, de laatste twee kalenderjaren waren uitzonderlijk, extreem nat. En enkele jaren daarvoor extreem droog. Het lijkt er echter op dat wateroverlast eerder een reden is om in actie te komen dan droogte. De flanken van de Veluwe (en de beken aldaar) reageren zeer snel op natte en droge perioden omdat -zoals je weet - de reservoircoëfficiënt daar gering is. Daarom is mijn plan om juist niet op de flanken - dat heeft geen zin - maar op de hoge delen (daar is de genoemde coëfficiënt groot en de grondwaterstand diep) de grondwateraanvulling te vergroten, ofwel door vermindering van de verdamping ofwel door gecontroleerde (!) infiltratie van perfect voorgezuiverd rivierwater. Het doel is te bereiken dat beken en sprengen weer hóger op het massief ontspringen en langer water voeren. Dat zal een enorme boost geven aan natuur en biodiversiteit. Het kwelwater naar de beken is overigens geen infiltratiewater, het is en blijft geïnfiltreerd regenwater. Als we in hoge delen van de Veluwe water infiltreren, kiest dat een diepe, uitermate lange, langzame weg naar de randen van de Veluwe waar het pas na eeuwen - misschien zelfs millennia - opkwelt.
Als we verdroging aanpakken (let op: Nederland heeft daartoe een verplichting) kán inderdaad grondwateroverlast de kop opsteken. Je spreekt over ‘totale onbeheersbaarheid van de grondwaterkwantiteit’. Dat snap ik niet. De infiltraties zijn juist uitermate gecontroleerd, ook kwantitatief. Overlast en droogte op de flanken ontstaan zeer snel door overvloedige regen of juist het gebrek daaraan. Overlast door infiltraties in de hoge delen – als het al optreedt - ontstaat echter niet ‘over night’, dat duurt jaren. Als - en voor zover - infiltraties de oorzaak zijn, dreigende overlast kunnen we perfect monitoren en heel effectief bestrijden door het sturen van de infiltraties of door zeer lokaal grondwater te onttrekken. Dat maakt ook nog eens prima bronnen beschikbaar. Het waterbedrijf zou water moeten winnen waar overlast dreigt, bij voorkeur niet daar waar verdroging het gevolg is.