Door een vrij natte zomer is Vitens in de wingebieden nog net binnen de bestaande vergunningsruimte voor het oppompen van grondwater gebleven, op één uitzondering na. Dat staat in het jaarverslag over 2023. Het drinkwaterbedrijf meldt goede financiële resultaten. De drinkwateromzet, het nettoresultaat en het vermogen zijn allemaal gestegen.
Nederlands grootste drinkwaterbedrijf spreekt in het Jaarverslag 2023 van een stabiel jaar, ondanks dat 2023 de boeken ingaat als het warmste en natste jaar ooit gemeten. Vitens heeft 340,6 miljoen kubieke meter drinkwater geleverd aan de ongeveer 6 miljoen klanten in de provincies Flevoland, Friesland, Gelderland, Utrecht en Overijssel en enkele gemeenten in Drenthe en Noord-Holland (zie Infographic Kerncijfers en resultaten Vitens).
Dit is marginaal minder dan de hoeveelheid in 2022, wat komt door een lagere vraag in de relatief natte zomer van 2023. Het totaal geleverde drinkwater valt hierdoor nog net binnen de maximale capaciteit die Vitens kan leveren. De enige uitzondering vormt het Overijsselse wingebied in Sint Jansklooster, waar de vergunningsruimte voor het oppompen van grondwater voor drinkwater wel is overschreden.
Het door Vitens geproduceerde drinkwater komt voor het merendeel uit grondwaterbronnen die tientallen tot honderden meters diep liggen. Zij bevinden zich in 105 waterwingebieden.
Flinke stijging van drinkwateromzet en nettoresultaat
Het is cruciaal om financieel gezond te zijn en blijven, aldus Vitens. Het waterbedrijf heeft wat dat betreft een goed jaar achter de rug. De drinkwateromzet steeg ondanks het iets lagere waterverbruik met 16 procent: van 366,8 miljoen euro in 2022 naar 426,3 miljoen euro in 2023. Dit is voornamelijk het gevolg van een aanzienlijke verhoging van de tarieven. De verbruikstarieven stijgen harder dan de vastrechttarieven, zodat volgens Vitens water besparen ook financieel wordt beloond.
Met 27,2 miljoen euro werd nagenoeg het nettoresultaat na belastingen behaald dat was begroot. Dit is aanzienlijk meer dan in 2022, toen het om een bedrag van 8,2 miljoen euro ging. Het eigen vermogen is vorig jaar gestegen met 28,2 miljoen euro naar 677,7 miljoen euro.
Het drinkwaterbedrijf heeft voor ongeveer 219 miljoen aan netto investeringen gerealiseerd (2022: 204,7 miljoen euro). Daarbij is – net als in voorgaande jaren – fors geïnvesteerd in de vervanging en uitbreiding van de productielocaties en het leidingnet.
Verder enkele feiten en cijfers over het personeel. Vitens had aan het eind van 2023 1.635 medewerkers in dienst met een gemiddelde leeftijd van 46 jaar. Daarvan werkt 70 procent fulltime en 30 procent in deeltijd. De verhouding tussen mannen en vrouwen is 73 om 27 procent.
Bron: Jaarverslag Vitens 2023
Ontwikkeling naar duurzame drinkwaterwinning
De impact van klimaatverandering wordt steeds duidelijker. Daarmee wordt het belang van de strategie Elke druppel duurzaam en de ontwikkeling naar een duurzame drinkwaterwinning steeds urgenter, laat Jelle Hannema weten in het voorwoord van het jaarverslag.
Dat doet hij nog vanuit zijn vorige functie van bestuursvoorzitter. Hannema is deze maand opgevolgd door Tjeerd Roozendaal en richt zich als programmabestuurder nu op het realiseren van een toekomstbestendige drinkwaterinfrastructuur, de zogeheten streefstructuur.
Jelle HannemaVolgens Hannema is in 2023 een aantal mooie successen behaald. Zo werd een grote IT-migratie in het klantsysteem afgerond en daalde de CO2-uitstoot met bijna 12 procent. De provincie Friesland verleende een vergunning van 6,5 miljoen kuub in Luxwoude.
Vastlopen op vergunningen
Toch was het op sommige vlakken uitdagend om klantbeloften waar te maken, aldus Hannema. “De grootste uitdaging in het realiseren van onze strategie, vormde het feit dat we ook in 2023 vastliepen op de vergunningen die nodig zijn om de leveringszekerheid op de korte termijn te kunnen blijven garanderen. De urgentie in de politiek wordt gevoeld en uitgesproken, maar de actie blijft achter. Het drinkwaterbelang raakt steeds meer in strijd met andere maatschappelijke belangen.”
De oud-ceo wijst op de in januari verschenen signaalrapportage Drinkwater steeds schaarser van de Inspectie Leefomgeving en Transport. Dit rapport onderstreept de roep van Vitens dat provincies hierin nu echt hun verantwoordelijkheid moeten nemen.
Vitens verwacht op korte termijn op meerdere plekken vergunningen te overschrijden, als gevolg van de toenemende waterafgifte door onder andere droge zomers en woningbouw. Dat wordt onvermijdelijk genoemd zodra het verbruik iets stijgt. “Een overschrijding die zorgt voor een extra belasting van het watersysteem, met negatieve impact voor de natuur, landbouw en andere gebruiksfuncties.”
Dringend voldoende investeringsruimte nodig
Behalve voldoende vergunningsruimte is ook dringend voldoende investeringsruimte nodig, meldt Hannema. Vitens behaalde in 2023 bijna het maximale bedrijfsresultaat volgens de regels voor de WACC (Weighted Average Cost of Capital, voor de wettelijk vastgelegde begrenzing van de winst met een kengetal voor de kosten die een bedrijf maakt voor het vermogen waarmee het bedrijf wordt gefinancierd).
Dat is niet genoeg, stelt Hannema. “De huidige WACC-regulering sluit onvoldoende aan bij onze grote investeringsopgave. Een wijziging van deze regulering is noodzakelijk om ons eigen vermogen te versterken om zo in staat te zijn voldoende externe financiering aan te trekken. De verantwoordelijkheid hiervoor ligt bij de minister van Infrastructuur en Waterstaat.” Demissionair minister Mark Harbers heeft al aangegeven dat er een aanpassing komt.
Twee keer grootschalig kookadvies
Er waren afgelopen jaar nog enkele voorvallen die raken aan het waarmaken van klantbeloften. De waterkwaliteit voldoet in het algemeen aan de gestelde normen, maar Vitens moest wel in augustus twee keer een grootschalig kookadvies afgeven: in Doorn en Didam/Zevenaar-Zuid. Hannema: “Voor onze klanten zeer ingrijpend. Zij moeten blind op ons én de drinkwaterkwaliteit kunnen vertrouwen.”
Een andere kwestie betreft nieuwe aansluitingen in het werkgebied van Vitens. “Door een gebrek aan mankracht en middelen bij aannemers konden aansluitingen niet tijdig gerealiseerd worden. Uitermate onwenselijk en vervelend. We doen ons best om dit soort situaties te verbeteren en in de toekomst te voorkomen.”
Versneld werken aan streefstructuur
Hannema kijkt in het voorwoord verder vooruit onder het motto ‘samen versnellen op duurzame drinkwaterwinning’. De bedoeling is om versneld te gaan werken aan de streefstructuur, de passende infrastructuur voor de toekomstige drinkwatervoorziening.
Dat kan alleen worden gerealiseerd in co-creatie met stakeholders, aldus Hannema. “Het afgelopen jaar zijn hier goede stappen in gezet. Dit zagen we terug in de succesvolle samenwerking op projecten in de IJsselvallei, ’t Gooi en het Ketelmeer.”
