Herken jij een drogredenering? Ze komen nogal eens voorbij, vooral in het klimaatdebat. Een drogredenering is een redenering die wel aannemelijk lijkt, maar waarvan de argumenten niet logisch op elkaar volgen. De conclusie kan zowel juist als onjuist zijn. Soms gebeurt het bewust, maar vaak ook niet.
door Marjolijn Haasnoot
Marjolijn HaasnootEen veel gebruikte drogredenering is de ‘stropop’. Daarbij interpreteert men het verhaal verkeerd en maakt hier een variant van die eenvoudig te weerleggen is. Dat kan door een deel of een sterk versimpelde versie van het verhaal te vertellen. Een voorbeeld: recent gaf de nieuwe IPCC co-chair, Bart van den Hurk, aan dat er meer aandacht nodig is voor oplossingen. Door sommigen werd dit samengevat als dat er niet meer over de klimaatrisico’s gepraat hoeft te worden.
Er ontstond een discussie over alarmbellen versus hoop. De hoofdboodschap was echter dat een verschuiving nodig is van urgentie op het probleem naar urgentie op maatregelen. Willen we immers de klimaatgevolgen beperken, dan is dit wel de decade van klimaatactie. Daarvoor is meer inzicht nodig in mogelijke maatregelen, hun (lange termijn) effectiviteit, en de mogelijke baten en afwegingen ten opzichte van andere opgaven.
Daarmee zal de communicatie dus dichter bij het handelen en keuzes van overheden, bedrijven en burgers komen. Uiteraard moet het probleem wel helder zijn, om te bepalen wat de juiste maatregelen zijn. Hoewel er al veel bekend is over klimaatextremen, zijn er ook veranderingen die we beter moeten begrijpen, zoals het extreme zeeijsverlies bij Antarctica, de hitte in de oceanen en de verandering van de golfstroom.
'Als je meerdere meetstations en lange tijdseries neemt, wordt de klimaatverandering steeds duidelijker zichtbaar'
Bij ‘cherry-picking’ wordt een deel van een tijdreeks, een enkel meetstation, of zelfs een enkele gebeurtenis gebruikt om aan te geven dat het klimaat niet verandert. En soms wordt een enkel event juist gezien als bewijs van klimaatverandering. “Het was heel koud deze maand, dus het klimaat verandert niet.” Of: “De zeespiegelstijging versnelt niet op locatie x, dus er is geen versnelling van de zeespiegel”. Door natuurlijke variabiliteit en lokale situaties kan het lastig zijn een trend tussen de ‘ruis’ te ontdekken. Soms speelt ander menselijk handelen een rol (denk aan verstedelijking en overstroming na extreme regenval). Maar als je meerdere meetstations en lange tijdseries neemt, wordt de klimaatverandering steeds duidelijker zichtbaar.
De ‘traditie drogreden’ stelt dat als iets in het verleden zo is gedaan, dit ook een geldig argument is om het ook in de toekomst zo te doen. “We hebben in het verleden ook dijken gebouwd om ons te beschermen tegen het water, dus we kunnen dat in de toekomst ook doen.” Je hebt hem vast wel eens zien langskomen. De omstandigheden worden echter wezenlijk anders dan ze ooit geweest zijn en vragen dus aanvullende analyses onder verschillende mogelijke toekomsten.
'Aanpassen aan klimaatverandering heeft grenzen en het beperken van emissies kan voorkomen dat die grenzen bereikt worden'
“We kunnen ons beter aanpassen, dan iets doen aan broeikasgasemissies.” Ik hoor deze steeds vaker. Dit is een ‘vals dilemma’. Er wordt gedaan alsof er slechts een keuze mogelijk is. Aanpassen aan klimaatverandering heeft echter grenzen en het beperken van emissies kan voorkomen dat die grenzen bereikt worden. Denk aan fysiologische grenzen van de mens bij hitte, of aan beperkte tijd voor aanpassen bij een snelle klimaatverandering.
Emissiereductie wordt overigens ook gezien als een morele verplichting voor rijke landen die ook de grootste uitstoters zijn. In Europa zijn er daarom afspraken gemaakt om eerder klimaatneutraal te zijn, zodat landen met minder middelen die vaak ook kwetsbaarder zijn voor klimaatgevolgen, meer tijd hebben om uitstoot te beperken. Adaptatie en mitigatie zijn dus beide nodig.
Drogredenen worden nogal eens gebruikt door komedianten. Dan zijn ze gemakkelijk te herkennen en ook erg vermakelijk, maar in de discussies rondom klimaat kan het een rookgordijn optrekken en ons blind maken voor opties en flexibiliteit om aan te passen aan de lange termijn of aan onverwachte tegenvallers. Ik ben benieuwd of we drogredenen met bovenstaande voorbeelden beter gaan herkennen.
Tip: De website van Klimaatveranda (https://klimaatveranda.nl/) geeft verschillende voorbeelden van drogredeneringen en behandelt regelmatig nieuwe klimaatonderwerpen.
Marjolijn Haasnoot is onderzoeker klimaatadaptatie bij Deltares en Universiteit Utrecht
LEES OOK DE ANDERE COLUMNS VAN MARJOLIJN HAASNOOT
Eerlijker voor de boeren en de maatschappij.
Het pleidooi voor meer overleg in het kader van grensoverschrijdend waterbeheer met Duitsland en België, maar ook met Luxemburg, Frankrijk en Zwitserland, is wel steekhoudend. Het stroomgebied van de Rijn beslaat naast Nederland immers Zwitserland, Duitsland en Frankrijk. Stroomgebied van de Maas beslaat naast Nederland ook Frankrijk, Luxemburg, België en Duitsland. Voor zover ik weet zijn er in waterschapverband slechts een aantal pilots hier momenteel concreet mee bezig o.a. via het ontwerpen en operationaliseren van grensoverschrijdend waterbeheer rondom de Overijsselse Vecht en ook voor delen van het Roer stroomgebied dat aansluit op de Maas. Ruimte voor de rivieren in Nederland gaat maar beperkte impact hebben als niet eenzelfde inhaalslag gaat plaatsvinden in de bovenstrooms genoemde landen.
Acht kennisinstituten uit Nederland, België, Duitsland en Luxemburg gaan daarom onder coördinatie van Deltares onderzoek doen naar beter beheer van grensoverschrijdende regionale stroomgebieden. De watersnood in juli 2021 heeft geleerd dat autoriteiten hier geen goed overzicht over hebben en dat kennis over de overstromings- en droogterisico’s langs de kleinere grensoverschrijdende zijrivieren van de Maas en Rijn nog heel versnipperd is.
Het artikel stelt terecht dat voor grensoverschrijdend waterbeheer nog te weinig urgentie is.