Pilot Aarle Rixtel 'symbool voor pragmatische' aanpak verwijderen medicijnresten

Minister Cora van Nieuwenhuizen heeft vandaag het startsein gegeven voor de proef op de rioolwaterzuiveringsinstallatie Aarle-Rixtel om met nieuwe technieken medicijnresten uit het afvalwater te halen. “De pilot staat symbool voor de pragmatische en resultaatgerichte werkwijze van de Nederlandse watersector”, zei de bewindsvrouw.

Op de rwzi in Aarle Rixtel zijn twee proefinstallaties geplaatst, elk in een opvallende container. In de pilot worden twee technieken vergeleken, te weten oxidatie met ozon van Nijhuis Water Technology en een combinatie van UV-licht met waterstofperoxide van Van Remmen UV Technology. Bij eerstgenoemde techniek is de vorming van Bromaat een aandachtspunt. De techniek UV/H₂O₂ is veelbelovend maar heeft zich nog niet op grote schaal bewezen.

Tachtig procent
Doel is om 80 procent van de medicijnresten uit het afvalwater te halen. Verder wordt in de test gekeken naar de kosten, benodigde energie en vorming van ongewenste nevenproducten zoals Bromaat. Ook moet de test inzicht geven in het inpassen van de techniek in een bestaande zuivering.

Waterschap Aa en Maas krijgt van het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat 400.000 euro voor de proef. Het waterschap legt hetzelfde bedrag bij. De installatie in Aarle-Rixtel - één van de grotere zuiveringen in het gebied van Aa en Maas - zuivert rioolwater en loost het daarna op de rivier de Aa.

Volgens een zogeheten hotspotanalyse die de waterschappen hebben uitgevoerd in 2017, behoort Aarle Rixtel tot de tien rwzi’s in Nederland die de grootste impact hebben op de kwaliteit van het oppervlaktewater. Reden voor Aa en Maas om de nieuwe zuiveringstechnieken voor het verwijderen van medicijnresten op deze rwzi uit te proberen, met daarbij de ambitie, zoals bestuurder Peter van Dijk het zei, om op alle rwzi's van Aa en Maas medicijnresten te gaan verwijderen.

Community of Practice
De test wordt gevolgd door de hele watersector. De ervaringen die in Brabant worden opgedaan worden gedeeld met de waterschappen die participeren in een ‘Community of Practice’. Dat zijn er in dit project twaalf. 

Ze vertalen de ervaringen naar eigen rioolwaterzuiveringen. Op de bijeenkomst in Aarle Rixtel kwam een aantal initiatieven voorbij, van Noorderzijlvest met de test om van het afvalwater van de rwzi Garmerwolde proceswater te maken voor datacentra in de Eemshaven tot het full-scale onderzoek op de rwzi Papendracht naar gebruik van poederkool in een actiefslibsysteem. Die test heeft als uitkomst dat het verwijderingsrendement van microverontreinigingen naar 80 procent stijgt bij een poederkooldosering van 24 mg/l.

'Lerend implementeren'
De toepassing van nieuwe technieken in pilots past in het principe van ‘lerend implementeren’, het uitgangspunt voor de overeengekomen ketenaanpak van het verwijderen van medicijnresten en andere micro-organismen zoals bestrijdingsmiddelen, antibiotica, microplastics en zoetstoffen. Met het uitproberen van technieken en het delen van de kennis en ervaringen, wil de watersector uitkomen bij de best renderende toepassingen.

“Dat is een goed startpunt”, zei directeur Joost Buntsma van Stowa, het kenniscentrum van de waterschappen. “Wacht niet, ga met aan de slag met de technieken die er zijn.” 

End-of-pipe
De technieken zoals Aa en Maas die in Aarle-Rixtel uitprobeert, zijn end-of-pipe-oplossingen. Die zijn, zo is in het bestuurlijk overleg Delta-aanpak in 2017 vastgesteld, onontkoombaar, omdat de vervuiling van de rwzi’s met medicijnresten beperkt beïnvloedbaar is door aanpak van de bron. Toch moet de inzet op zuiveringsstechnieken er niet toe leiden dat andere schakels die meedoen in de Ketenaanpak medicijnresten achterover gaan leunen, zo werd gesteld in Aarle Rixtel: aanpak bij de bron blijft noodzaak.

Daarbij werd niet voorbij gegaan aan initiatieven als het toenemend aantal apothekers dat oude medicijnen inzamelt (inmiddels 75 procent), en zorginstellingen die zuiverende pharmafilters installeren. Maar er werd ook vastgesteld dat niet alle schakels even hard lopen, zoals de farmaceutische industrie die weinig inspanningen laat zien om snel afbreekbare medicijnen te gaan maken en grote bedrijven, zoals in Wallonië en Frankrijk, die nog rechtstreeks lozen op een rivier als de Maas.

MEDICIJNRESTEN EN CONTRASTMIDDELEN

Er komen via de rioolwaterzuivering steeds meer medicijnresten in het oppervlaktewater terecht. Jaarlijks is dat 140 ton. Dat is exclusief röntgencontrastmiddelen, waarvan jaarlijks volgens schattingen een kleine 30 ton wordt geloosd. Deze middelen passeren vrijwel ongehinderd de rwzi's. Ook zitten er antibiotica in het oppervlaktewater.  

Deze stoffen zijn van invloed op de drinkwaterproductie. In het drinkwater worden al medicijnresten aangetroffen. "Weliswaar in zulke lage concentraties dat effecten zijn uit te sluiten, maar dit is geen gewenste situatie", staat in het uitvoeringsprogramma Ketenaanpak Medicijnresten 2018-2022.

Medicijnresten in het oppervlaktewater kunnen ook een negatief effect hebben op het waterleven. Pijnstillers veroorzaken weefselschade bij vissen, anticonceptiemiddelen zorgen voor geslachtsverandering bij vissen en antidepressiva kunnen het gedrag van kleine waterkreeftjes en vissen veranderen.

De verwachting is dat door de vergrijzing meer medicijnresten in het afvalwater terecht komen. Geschat wordt dat in 2035 het medicijngebruik met ongeveer 37 procent zal zijn toegenomen, aldus het uitvoeringsprogramma.

Ook zal de vervuiling van (drink)water met medicijnresten verergeren vanwege de klimaatverandering. “Bij droogte zal er sprake zijn hogere concentraties en bij hevigere regenval kan overstort zorgen voor verdere verspreiding”, aldus het uitvoeringsprogramma.

MEER INFORMATIE
Proef UVO3 in ziekenhuis Winterswijk voor verwijderen medicijnresten
Zorg belooft maatregelen tegen medicijnresten in water
Poederkool verwijdert medicijnresten efficiënt