Verreweg de meeste grondwaterstanden zijn in Vlaanderen hoog tot zeer hoog voor de tijd van het jaar. Volgens de Vlaamse Milieumaatschappij (VMM) was het ruim twintig jaar geleden dat de standen nog zo hoog waren.
Net als in Nederland heeft het aanhoudende natte weer er bij de zuiderburen voor gezorgd dat de grondwatervoorraad flink is aangevuld. Al sinds half november bevinden de freatische grondwaterstanden zich vaak op een hoog of zeer hoog niveau, vergeleken met wat normaal is in deze tijd van het jaar.
Omkering van zeer droge naar zeer natte situatie
In het vandaag gepubliceerde rapport over de toestand van het watersysteem gaat de VMM in op de laatste stand van zaken. Op 7 januari was de freatische grondwaterstand zeer hoog op 67 procent van de Vlaamse meetlocaties. Bij de rest van de locaties komt vooral een hoge (21 procent) of normale (10 procent) grondwaterstand voor. Op maar 2 procent van de locaties is deze stand laag.
Het dateert van 2000-2001 dat de grondwaterstanden in de winter nog zo hoog waren, aldus de VMM. Het is begin dit jaar veel natter dan in de voorgaande twee jaar: 88 procent hoog tot zeer hoog tegen 15 procent begin 2023 en 25 procent begin 2022. De VMM signaleert vanaf begin september 2022 tot eind 2023 een omkering van een zeer droge naar een zeer natte situatie.
Op korte termijn verwacht de VMM wel dat de grondwaterstanden meer naar normale waarden zullen gaan, omdat er vrij weinig neerslag valt. Dit zal voornamelijk in de westelijke helft van Vlaanderen te zien zijn. De VMM komt ook met een vooruitzicht voor begin volgende maand: bij nat weer op 69 procent van de meetplaatsen zeer hoge grondwaterstanden, bij normaal weer op 42 procent en bij droog weer nog op 29 procent.
Gevaar van kritieke overstromingen geweken
Een vergelijkbaar verhaal is er te vertellen over de zogheten 14-daags gemiddelde debieten van de onbevaarbare waterlopen. Deze debieten zijn op 7 januari vrijwel overal (99 procent van de meetplaatsen) hoog tot zeer hoog. Op 1 procent van de meetlocaties zijn de waarden normaal en nergens laag of zeer laag.
De situatie is volgens de VMM een stuk natter dan begin december. Op sommige meetplaatsen is het 14-daags gemiddelde debiet zelfs verdubbeld.
De afgelopen week waren er in Vlaanderen overstromingen. Inmiddels is volgens de Vlaamse Milieumaatschappij het gevaar voor kritieke overstromingen vanuit de onbevaarbare waterlopen geweken. Dit geldt in ieder geval voor de komende tien dagen.
De vraag is of dat dan komt door alleen de waterkwaliteit of dat het komt omdat we, bijvoorbeeld, gewoon gruwelijk dicht bevolkt zijn en ik al heel wat weilanden en dergelijke omgezet heb zien worden in woningen.
Mijn idee is overigens niet om te infiltreren in bestaande vennen - dat zou inderdaad de ecologie van die vennen veranderen – maar in aangelegde plassen (met een oppervlak minder dan 0,1 procent van de Veluwe). Die vallen droog, enkele dagen nadat infiltratie stopt. Infiltratieplassen hebben landschappelijk gezien wellicht wat waarde (als je saai naaldbos daarvoor kapt), aangaande natuur is die inderdaad beperkt.
Zeg 10 jaar geleden al waarschuwde ik dat we in 2027 in Nederland nooit de KRW doelen gaan halen. Ik betreur het ten zeerste dat ik gelijk ga krijgen. Ik voorspel nu dat we in 2030 met de mond vol tanden staan als Brussel ons vraagt wat onze plannen/maatregelen zijn om de Veluwe natuur en biodiversiteit te herstellen. Zonder fors ingrijpen in de waterbalans van het Veluwemassief gaan we verdroging echt niet bestrijden en zullen beken en sprengen niet structureel meer water voeren. Dat geef ik je op een briefje.