Ongeveer twee derde van de Nederlanders heeft regelmatig te maken met wateroverlast. Steeds meer mensen nemen zelf maatregelen, vooral voor meer groen in de tuin en de opvang van regenwater. Toch is er nog veel winst te behalen, blijkt uit het onderzoek Waterpeil van het samenwerkingsverband Ons Water.
Dit onderzoek wordt om het jaar gehouden en richt zich op het waterbewustzijn van de Nederlandse bevolking. Er zijn 2.200 volwassenen vragen voorgelegd over onder andere klimaatverandering, waterveiligheid en wateroverlast. De uitkomsten zijn aan de vooravond van de Week van Ons Water gepubliceerd.
Uit Waterpeil blijkt dat klimaatverandering een urgenter thema voor mensen wordt. De droogte van de afgelopen drie zomers en de periode van hoogwater van begin dit jaar hebben daaraan een impuls gegeven. Ongeveer twee derde van de bevolking had in de periode voorafgaand aan het onderzoek te maken met een of meer vormen van wateroverlast (zie voor meer informatie het kader onderaan Resultaten Waterpeil in vogelvlucht). Mensen treffen vaker eigen maatregelen, vooral vergroening van de tuin en opvang van hemelwater rondom de eigen woning. Maar het gemiddelde aantal maatregelen is nog erg laag.
Het valt volgens Jane Alblas van de Unie van Waterschappen op dat het bewustzijn over wateroverlast toeneemt. “Veel mensen geven aan dit te ervaren en beantwoorden kennisvragen vaak goed. Dit betaalt zich echter nog niet uit in veel acties.”
Sceptici lastig te bereiken
Alblas wijst erop dat in het onderzoek diverse leefstijlgroepen worden onderscheiden, zoals geëngageerde mensen en sceptici. “De eerste groep is sneller bereid iets te doen, terwijl de tweede groep denkt dat de klimaatverandering wel zal meevallen. Het bereiken van deze laatste groep is erg lastig. De houding is: wat levert het me op? Om een scepticus tot bijvoorbeeld de aanleg van een watervriendelijke tuin te bewegen, is het geven van informatie onvoldoende. Er zal ook daadwerkelijk een subsidie of iets dergelijks tegenover moeten staan.”
Nederlanders maken zich minder zorgen over de concrete gevolgen van klimaatverandering voor de waterveiligheid. Zij erkennen vooral het risico van droogte. Uitval van de drinkwatervoorziening of een grote overstroming in de eigen regio wordt door een minderheid genoemd. Alblas: “Het besef bij mensen dat ze onder de zeespiegel wonen, is wel gegroeid. Zij zijn zich er beter van bewust dat bij overstromingen een evacuatie nodig kan zijn. Dat is een positieve trend ten opzichte van eerdere peilingen.”
Het onderzoek is uitgevoerd door het bureau MarketResponse in opdracht van Ons Water. Dit is een gezamenlijk initiatief van het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat, Rijkswaterstaat, de Unie van Waterschappen, het IPO, de VNG, de Vereniging van Waterbedrijven in Nederland (Vewin), het Deltaprogramma en alle waterschappen, provincies, gemeenten en waterbedrijven.
Week van Ons Water
Het samenwerkingsverband organiseert momenteel de herfsteditie van de Week van Ons Water. Het evenement ging zaterdag van start en duurt tot en met zondag 25 oktober. Vanwege de coronamaatregelen is deze versie een beetje uitgekleed, vertelt Alblas. “Drinkwaterbedrijven en waterschappen kunnen nu geen excursies en open dagen houden.”
Desondanks gebeurt er nog wel het een en ander. Er zijn fiets- en wandeltochten langs historische gemalen en andere waterobjecten uitgezet. De watermusea zijn normaal te bezoeken en organiseren speciale tentoonstellingen. Ook worden er gastlessen op basisscholen gegeven, bijvoorbeeld door medewerkers van waterschap Scheldestromen over wonen onder de zeespiegel. Verder zijn er diverse online activiteiten. Zo zendt waterschap De Dommel morgenochtend (13 oktober) een online rondleiding over de rioolwaterzuivering van Eindhoven uit. Waterbeheerders gaan veel aandacht besteden aan Wereld Vismigratie Dag op zaterdag 24 oktober.
Wat gebeurt er eigenlijk als de coronamaatregelen deze week verder worden aangescherpt? “Dan moeten we kijken wat er digitaal nog mogelijk is”, zegt Alblas. “En een mooie activiteit als de gastlessen kan doorgaan. Laten wij in ieder geval hopen dat we in het voorjaar een goede herkansing kunnen maken.”
RESULTATEN WATERPEIL IN VOGELVLUCHT
Een kleine greep uit de uitkomsten van het onderzoek:
- Klimaatverandering is een maatschappelijke onderwerp waarover veel mensen zich zorgen maken. Alleen ‘stijgende kosten van levensonderhoud’ wordt vaker genoemd. Mensen verwachten vooral een toenemende kans op extreme regenbuien, een stijging van de zeespiegel en schade aan de natuur als gevolg van droogte (een percentage van 70 procent of hoger). Zij houden het minste rekening met een groter risico op dijkdoorbraken door een te hoge waterstand, slechte waterkwaliteit als gevolg van droogte en het optreden van waterschaarste door droogte (maar nog altijd wel rond de 40 procent of meer). Mensen schatten het gevaar van bosbranden en van waterschaarste hoger in dan bij de eerdere onderzoeken.
- Het kennisniveau van Nederlanders over regenwateroverlast ligt op een behoorlijk hoog niveau. Twee derde van de mensen heeft uit eigen hand ervaring met wateroverlast. Dat was in 2016 en 2018 ook al zo. Mensen noemen vooral verkeershinder door water op wegen en straten die blank staan. De eigen tuin staat minder vaak onder water.
- Volgens ongeveer de helft van de bevolking is ons land op dit moment nog niet voldoende ingericht om goed om te gaan met hevige regenbuien. Er is een groot draagvlak (60 procent) voor meer investeringen. Zo’n drie op de vijf van de Nederlanders heeft zelf een of meerdere maatregelen genomen om regenwateroverlast te voorkomen. Dat zijn er meer dan voorheen. Twee maatregelen staan duidelijk bovenaan: meer groen en minder tegels in de tuin (55 procent) en opvang van regenwater rond het eigen huis (39 procent).
- Er is veel draagvlak voor waterveiligheidsmaatregelen. Een grote meerderheid (82 procent) erkent dat werken aan bescherming een blijvende noodzaak is. Het vertrouwen in het waterbeheer is groot. Bij 18 procent komt de associatie ‘behoort tot de wereldtop’ op.
- Het ingeschatte risico van een overstroming blijft klein, maar neemt wat toe. Vond in 2018 nog 24 procent van de Nederlanders het (zeer) waarschijnlijk dat dit ‘ooit’ zou gebeuren in het gebied waar zij wonen, in 2020 is het percentage toegenomen tot 31 procent. Ook bereiden meer mensen zich voor op een overstroming of zijn dat van plan.
- Ruim driekwart van de bevolking is ervan op de hoogte dat het kraanwater aan strenge kwaliteitseisen voldoet. Hetzelfde geldt voor het feit dat kraanwater milieuvriendelijker is dan flessenwater. Een derde van de mensen geeft echter ten onrechte aan dat er geen eigen invloed is op de kwaliteit van bronnen voor drinkwater.
MEER INFORMATIE
Unie van Waterschappen over onderzoek
Website van Ons Water
Activiteiten Week van Ons Water
H2O-bericht over gedrag bij klimaatadaptatie
Een interessant gegeven is dat 80% van ons drinkwater thuis wordt verbruikt. Daar ligt een enorme uitdaging, maar ook een kans om echt verschil te maken. Door slimmer om te gaan met de distributie van water, kunnen we helpen om het verbruik te verminderen zonder dat we daar veel van merken. Dit zou niet alleen helpen om onze waterbronnen te sparen, maar ook de druk op het systeem tijdens droge perioden verlagen.
Dit gaat verder dan alleen maar korter douchen; het gaat om een bewuste verandering in ons dagelijks leven om ervoor te zorgen dat er genoeg water is voor iedereen. Iemand iets gunnen. Beginnen met het nadenken over de oplossingen menukaart ook met water zoals we dat met energie doen - waar kunnen we besparen, hoe kunnen we efficiënter zijn, en hoe kunnen we ons aanpassen aan nieuwe omstandigheden?
Er is geen eenduidige oplossing voor het probleem, en additionele productie levert ons op langere termijn niets op. Misschien is het tijd om deze uitdaging aan te gaan en te kijken naar hoe we thuis ons watergebruik kunnen optimaliseren.