De Nederlandse Staat heeft het Amerikaanse chemieconcern 3M officieel aansprakelijk gesteld voor de PFAS-schade die de fabriek bij Antwerpen veroorzaakt in de Zeeuwse Westerschelde. De landsadvocaat stuurde hierover een brief aan het bedrijf. Er volgt nu onderzoek om het schadebedrag te bepalen waarvoor een vergoeding zal worden geëist.
De aansprakelijkheidsstelling is volgens minister Mark Harbers van Infrastructuur en Waterstaat een belangrijke eerste stap. Hiermee wordt 3M verantwoordelijk gehouden voor de jarenlange lozingen van poly- en perfluoralkylstoffen (PFAS) op het oppervlaktewater. PFAS is de verzamelnaam van duizenden stoffen die door de mens zijn gemaakt en een negatief effect kunnen hebben op milieu en volksgezondheid.
In de Westerschelde zit te veel PFAS, aldus de minister. “Dat leidt tot zorgen bij omwonenden, maar ook tot financiële schade bij bijvoorbeeld vissers en Rijkswaterstaat. Ik vind dat de vervuilers moeten betalen, niet de gebruikers en beheerders. Het aansprakelijk stellen van 3M past bij dat uitgangspunt.” In het FD zegt een woordvoerder van de minister dat 3M ook PFAS heeft geloosd zonder melding of vergunning en daarmee onrechtmatig handelde.
3M grote vervuiler
Er zijn meer bedrijven in Vlaanderen die zorgen voor PFAS-schade in de Westerschelde, maar de fabriek van 3M in de plaats Zwijndrecht (vlakbij Antwerpen) heeft wel een slechte reputatie als grote vervuiler. Via lozingen op de Schelde komen PFAS vervolgens in de Westerschelde terecht. Het RIVM kwam een jaar geleden met het advies om zo min mogelijk vis, garnalen, oesters en mosselen uit de Westerschelde te eten, omdat zij te veel PFAS bevatten.
De Vlaamse regering ligt al geruime tijd in de clinch met 3M. In maart 2022 noemde een speciale onderzoekscommissie van het Vlaams Parlement het handelen van het chemiebedrijf bij de PFAS-lozingen deloyaal en maatschappelijk onverantwoord. Een paar maanden later sloot Vlaams minister van Omgeving Zuhal Demir een deal met 3M over de sanering van met PFAS vervuilde grond in en rond de fabriekssite. Hiervoor trekt het bedrijf 571 miljoen euro uit.
Ook schade aan ecosysteem verhaald
De landsadvocaat stelt 3M aansprakelijk voor zowel de economische schade van Rijkswaterstaat en derde partijen als de schade aan het ecosysteem. Nederland wil de schade waar mogelijk samen met Vlaanderen verhalen.
In het algemeen is al grotendeels bekend op welke gebieden er schade is geleden volgens het bericht van het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat. Rijkswaterstaat heeft in een inventarisatie onder andere gekeken naar de kosten voor extra monitoring en het verwijderen van verontreinigd slib. De provincie Zeeland opende eerder dit jaar een schadeloket voor Zeeuwse ondernemers, zoals vissers of campingeigenaren. Inmiddels hebben 28 ondernemers een claim ingediend, soms van miljoenen euro’s.
Nu onderzoek naar aandeel van 3M
De vraag is nu: voor welk deel van de PFAS-vervuiling in de Westerschelde is 3M verantwoordelijk? Dat zal de komende tijd worden onderzocht door twee onafhankelijke partijen. Op basis van de uitkomsten kan er een bedrag worden gehangen aan zowel de schade aan het ecosysteem als de economische schade van Rijkswaterstaat en derde partijen.
De vervolgstappen worden momenteel verder uitgewerkt. De minister wil hierover nog geen informatie geven omdat anders de positie van de Staat zou kunnen worden geschaad.
Gesprek op komst
3M laat in een eerste reactie weten de brief van de landsadvocaat te bestuderen. Het chemiebedrijf wijst op de eerdere aankondiging dat eind 2025 de productie van PFAS wordt gestopt.
Al enige tijd terug is het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat uitgenodigd voor een gesprek. Minister Harbers heeft deze uitnodiging van 3M geaccepteerd. Hij wil in het gesprek het ook hebben over de aansprakelijkheidsstelling.
Een interessant gegeven is dat 80% van ons drinkwater thuis wordt verbruikt. Daar ligt een enorme uitdaging, maar ook een kans om echt verschil te maken. Door slimmer om te gaan met de distributie van water, kunnen we helpen om het verbruik te verminderen zonder dat we daar veel van merken. Dit zou niet alleen helpen om onze waterbronnen te sparen, maar ook de druk op het systeem tijdens droge perioden verlagen.
Dit gaat verder dan alleen maar korter douchen; het gaat om een bewuste verandering in ons dagelijks leven om ervoor te zorgen dat er genoeg water is voor iedereen. Iemand iets gunnen. Beginnen met het nadenken over de oplossingen menukaart ook met water zoals we dat met energie doen - waar kunnen we besparen, hoe kunnen we efficiënter zijn, en hoe kunnen we ons aanpassen aan nieuwe omstandigheden?
Er is geen eenduidige oplossing voor het probleem, en additionele productie levert ons op langere termijn niets op. Misschien is het tijd om deze uitdaging aan te gaan en te kijken naar hoe we thuis ons watergebruik kunnen optimaliseren.