Onderzoek: veel te veel PFAS in vissen in Westerschelde

Het oostelijke deel van de Westerschelde is volgens onderzoek van de Vrije Universiteit sterk vervuild met poly- en perfluoralkylstoffen (PFAS). Vooral de concentraties in vissen worden alarmerend hoog genoemd.

Er heerst in Vlaanderen en Zeeland onrust over de aanwezigheid van PFAS in de Westerschelde. Zeker na berichten eerder dit jaar dat het nabij Antwerpen gevestigde chemiebedrijf 3M – gedeeltelijk zonder vergunning – aanzienlijke hoeveelheden van deze stoffen loosde. Niet zonder reden, blijkt uit de uitkomsten van het verkennende onderzoek van de Vrije Universiteit Amsterdam (VU). Poly- en perfluoralkylstoffen komen niet van nature voor in het milieu en kunnen een negatief effect hebben op milieu en volksgezondheid.

Meer dan 800 keer boven norm
Jacob de Boer, professor milieuchemie en toxicologie aan de VU, noemt in een interview met de Vlaamse krant De Morgen de resultaten ‘toch wel verontrustend’. “Vooral bij platvis bleek dat de hoeveelheid PFAS meer dan 800 keer boven de Nederlandse norm (door het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu gehanteerd, red.) lag.” Het gaat met name om perfluoroctaansulfonaten (PFOS), die al twintig jaar niet meer worden gebruikt maar nog steeds in het milieu worden aangetroffen.

De Boer raadt dan ook af om vis uit de Westerschelde te eten. Beroepsvissers zijn hier niet meer actief, sportvissers soms nog wel. Ook bij zeegroenten zijn de PFAS-waarden hoog. Voor deze groenten bestaan geen normen. Maar als lamsoor vis zou zijn, dan wordt volgens De Boer veertien keer de norm overschreden.

De VU-onderzoekers keken in het oostelijk deel van de Westerschelde niet alleen naar de aanwezigheid van veertig PFAS-stoffen in platvissoorten en zeegroenten. Ook namen zij monsters van sediment, Scheldewater en kraanwater in Antwerpen. De onderzoekers hebben de analyse verricht op verzoek van het Antwerpse burgerinitiatief Grondrecht, dat hierbij samenwerkte met een aantal Vlaamse media en de Provinciale Zeeuwse Courant (PZC).

Geen gevaar voor Antwerps kraanwater
De PFAS-metingen in het kraanwater in Antwerpen bleven binnen de veilig geachte grenzen, zoals 100 nanogram per liter voor PFOS. Er is geen gevaar voor het drinkwater, zegt de Boer. “Daar zagen we dat het gehalte tot 80 procent van de norm kwam en er dus onder bleef. Maar het mag zeker niet gaan stijgen, dat is wel duidelijk.” In een reactie laat het Antwerpse drinkwaterbedrijf water-link weten dat het kraanwater in de Scheldestad veilig en gezond is. Voor PFAS wordt voldaan aan de strengste richtwaarden.

De Boer deed vijftien jaar geleden al onderzoek naar PFAS in de Westerschelde en toen lagen de concentraties nog een stuk hoger. Dit is echter niet alleen goed nieuws, vertelt hij in De Morgen. “Het geeft in de eerste plaats aan hoe traag PFAS verdwijnt. Het zal nog tientallen jaren duren vooraleer het niveau tot redelijke gehaltes gedaald is. Het is nog maar eens een signaal dat er absoluut gestopt moet worden met het gebruik van deze producten.”

MEER INFORMATIE
Dossier PZC over PFAS in Westerschelde
Reactie water-link op onderzoek
H₂O Actueel: 3M op de vingers getikt
H₂O Actueel: onderzoek STOWA naar PFAS
H₂O Actueel: RIVM over overschrijding normen