Het oostelijke deel van de Westerschelde is volgens onderzoek van de Vrije Universiteit sterk vervuild met poly- en perfluoralkylstoffen (PFAS). Vooral de concentraties in vissen worden alarmerend hoog genoemd.
Er heerst in Vlaanderen en Zeeland onrust over de aanwezigheid van PFAS in de Westerschelde. Zeker na berichten eerder dit jaar dat het nabij Antwerpen gevestigde chemiebedrijf 3M – gedeeltelijk zonder vergunning – aanzienlijke hoeveelheden van deze stoffen loosde. Niet zonder reden, blijkt uit de uitkomsten van het verkennende onderzoek van de Vrije Universiteit Amsterdam (VU). Poly- en perfluoralkylstoffen komen niet van nature voor in het milieu en kunnen een negatief effect hebben op milieu en volksgezondheid.
Meer dan 800 keer boven norm
Jacob de Boer, professor milieuchemie en toxicologie aan de VU, noemt in een interview met de Vlaamse krant De Morgen de resultaten ‘toch wel verontrustend’. “Vooral bij platvis bleek dat de hoeveelheid PFAS meer dan 800 keer boven de Nederlandse norm (door het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu gehanteerd, red.) lag.” Het gaat met name om perfluoroctaansulfonaten (PFOS), die al twintig jaar niet meer worden gebruikt maar nog steeds in het milieu worden aangetroffen.
De Boer raadt dan ook af om vis uit de Westerschelde te eten. Beroepsvissers zijn hier niet meer actief, sportvissers soms nog wel. Ook bij zeegroenten zijn de PFAS-waarden hoog. Voor deze groenten bestaan geen normen. Maar als lamsoor vis zou zijn, dan wordt volgens De Boer veertien keer de norm overschreden.
De VU-onderzoekers keken in het oostelijk deel van de Westerschelde niet alleen naar de aanwezigheid van veertig PFAS-stoffen in platvissoorten en zeegroenten. Ook namen zij monsters van sediment, Scheldewater en kraanwater in Antwerpen. De onderzoekers hebben de analyse verricht op verzoek van het Antwerpse burgerinitiatief Grondrecht, dat hierbij samenwerkte met een aantal Vlaamse media en de Provinciale Zeeuwse Courant (PZC).
Geen gevaar voor Antwerps kraanwater
De PFAS-metingen in het kraanwater in Antwerpen bleven binnen de veilig geachte grenzen, zoals 100 nanogram per liter voor PFOS. Er is geen gevaar voor het drinkwater, zegt de Boer. “Daar zagen we dat het gehalte tot 80 procent van de norm kwam en er dus onder bleef. Maar het mag zeker niet gaan stijgen, dat is wel duidelijk.” In een reactie laat het Antwerpse drinkwaterbedrijf water-link weten dat het kraanwater in de Scheldestad veilig en gezond is. Voor PFAS wordt voldaan aan de strengste richtwaarden.
De Boer deed vijftien jaar geleden al onderzoek naar PFAS in de Westerschelde en toen lagen de concentraties nog een stuk hoger. Dit is echter niet alleen goed nieuws, vertelt hij in De Morgen. “Het geeft in de eerste plaats aan hoe traag PFAS verdwijnt. Het zal nog tientallen jaren duren vooraleer het niveau tot redelijke gehaltes gedaald is. Het is nog maar eens een signaal dat er absoluut gestopt moet worden met het gebruik van deze producten.”
MEER INFORMATIE
Dossier PZC over PFAS in Westerschelde
Reactie water-link op onderzoek
H2O Actueel: 3M op de vingers getikt
H2O Actueel: onderzoek STOWA naar PFAS
H2O Actueel: RIVM over overschrijding normen
De legger is het kroonjuweel van het waterschap. Zoals een gemeente de bebouwde kom markeert met een bord, zo staan de waterschapsgrenzen beschreven in de legger. Dit is niet een eenvoudige grens met het buur-waterschap, maar een complex stelsel van waterstaatswerken met de bijbehodende invloedszoneringen. Alleen binnen die zoneringen heeft het (klassieke) waterschap zeggenschap (klassiek: gericht op waterbeheer (watergangen) en waterveiligheid (dijken) ex waterzuivering).
Alles begint en houdt op bij de invloedszones - de grenzen - van het waterschap. En laat het nou toch heel eenvoudig zijn die grenzen kleiner te maken (dus de invloedszones in nieuwe leggers te verkleinen) maar zo goed als onmogelijk om deze weer groter te maken. Het ene is n weggevertje en het andere is landje pik - dus betalen.
Dus voor een strategische herorientatie van de waterschappen is een strategische herwaardering van het kroonjuweel - de waterschapslegger en het gehele bijbehorende invloeds-spel van essentieel belang.
De waterschappen zijn de afgelopen jaren ver in de marge gedrukt want invloedszones met gemeenten, het rijk en andere belanghebbenden zijn aan het verschuiven. (En waar is de wet PUBERR gebleven?)
Dus eerst herwaarderen van waterschapsgrenzen, dan weten waar de grenzen zijn en vervolgens deze met een (dijk)leger gaan verdedigen ! ;-)
https://sjfsupport.com/mmi.html
Interessant artikel van Stephan Kuks over de toekomst van de waterschappen. Zelf vraag ik mij af of de waterschappen wel in staat zijn om antwoord te geven op de grote maatschappelijke vragen, die ook hij noemt. Hij zegt: "Nu wordt het tijd dat waterschappen duidelijk maken dat er vanuit water en bodem grenzen zijn, en dat de ruimtelijke ontwikkelingsmogelijkheden van Nederland hierop moeten worden aangepast.” Dat lijkt op het oog een logische uitspraak, maar de grote vraag is of het huidige waterschap deze vraag wel inhoud kan geven. En niet vanwege dat het waterschap niet deskundig zou zijn, maar meer vanwege de samenstelling van het bestuur en dat het mandaat op de genoemde onderwerpen zeer beperkt is.
En natuurlijk, prachtig als Kuks vindt dat de waterschappen duidelijk stelling moeten nemen in het maatschappelijk debat over de toekomst van ons land, maar welke stelling dan? Het belang van de boeren? Het belang van de natuur? Het belang van woningbouw? Deze discussie hoort in eerste instantie thuis op het allerhoogste politieke niveau. Daar heeft men het de afgelopen decennia lelijk laten liggen, maar dat betekent niet dat nu het waterschap aan bod is. En natuurlijk voor het waterbeheer zijn de waterschappen de ogen en de oren van de samenleving. De waterschappen zijn bij uitstek degenen die van onderop knelpunten en ideeën kunnen aandragen om het beleid op provinciaal en nationaal niveau effectief vorm te geven. Maar ik moet er niet aan denken dat de waterschappen dat in die breedheid zelf zouden moeten gaan oppakken.
En om dan ook maar tegelijk tegen een heilig huis aan te schoppen, we zouden ons zelfs kunnen afvragen of waterschappen en het functioneren ervan nog wel van deze tijd is. Zeker als het gaat om ruimtelijke ordening en klimaat heeften provinciaal bestuur veel meer mandaat en dus veel meer slagkracht. Wat mij betreft zou het waterbeheer zo overgeheveld kunnen worden naar de provincie en zouden waterschappen omgevormd kunnen worden tot uitvoeringsorganisaties die het dagelijks waterbeheer doen. De RWZI’s zouden nutsbedrijf kunnen worden. Zeker zij zouden daarmee grote stappen kunnen maken in de efficiency van de waterzuivering.
Wat bedoel ik daarmee? In de afgelopen 10 tot 20 jaar zijn de RWZI ’s zich steeds meer gaan toeleggen op terugwinning van grondstoffen(fosfaat, cellulose, biogas, etc). Maar een grote doorbaak met substantieel resultaat heb ik tot nu toe niet echt gezien, misschien met uitzondering van een aantal initiatieven, zoals Waterstromen. Het succes van een goede afzet van reststromen wordt bepaald door kwantiteit en kwaliteit.
Eind vorige eeuw werd in de autobranche de organisatie Autorecycling Nederland opgericht. Ik was daarbij betrokken. Doel was om een hoger hergebruik te realiseren bij demontage van auto’s. Voor het ophalen een paar rubber strips per bedrijf was namelijk nooit veel belangstelling vanwege de geringe baten. Maar als je als verwerkingsbedrijf bij alle autodemontagebedrijven rubber kan ophalen, wordt het ineens interessant. Ook voor het autodemontage bedrijf, sommig restafval kreeg ineens een positieve geldwaarde.
Dat kan ook zomaar voor de RWZI’s gelden. Als ze met z’n allen gaan samenwerken en op landelijk niveau collectief contracten gaan afsluiten met afnemers dan kan dat voor beide partijen interessant worden. Bijvoorbeeld voor struviet. Zeker nu de totale gevolgen van kunstmest steeds meer onder het vergrootglas komen, zou struviet een geweldige vervanger kunnen zijn.
En een centrale organisatie, zoals ARN bij de autosector heeft nog meer voordelen. Je kunt een veel directere samenwerking met partijen als Wetsus en KWR tot stand brengen, waarbij uit een deel van de opbrengsten van de restproducten onderzoek gefinancierd kan worden om nog effectiever en efficiënter te worden met de terugwinning. Je zou dan ook kunnen kijken in hoeverre je samenwerkingen zou kunnen aangaan met bedrijven, die nu hun afvalwater moeten voorzuiveren. Bij Waterstromen werd zo’n samenwerking al tot stand gebracht met een voedselproducent en een leerlooier.
En als het echt succesvol zou worden, zou het zelfs kunnen leiden tot lagere belastingen(verontreinigingsheffing). Wat mij betreft is er wel één belangrijke voorwaarde aan verbonden, namelijk dat het zuiveren van communaal afvalwater altijd een publieke aangelegenheid blijft.