Zo’n 25 procent van de zoetwatervissoorten wordt wereldwijd bedreigd met uitsterven. Dat geldt nog niet voor de Atlantische zalm maar de populatie van deze soort is in vijftien jaar tijd wel flink achteruitgegaan, onder meer als gevolg van de klimaatverandering. Dit blijkt uit de nieuwe versie van de IUCN Rode Lijst.
De International Union for Conservation of Nature (IUCN) heeft deze update op 11 december gepresenteerd bij de VN-klimaatconferentie COP28 in Dubai. Er staan nu 157.190 dieren- en plantensoorten op de Rode Lijst die sinds 1963 wordt bijgehouden. Daarvan worden er 44.016 (28%) met uitsterven bedreigd.
Klimaatverandering belangrijke bedreiging
De lijst bevat de eerste uitgebreide beoordeling van hoe het wereldwijd met zoetwatervissen gaat. Van de 14.898 beoordeelde soorten worden er 3.086 (25%) bedreigd. Volgens IUCN hebben de gevolgen van de klimaatverandering een grote invloed op ten minste 17% van de bedreigde zoetwatervissoorten. Het gaat onder andere om de verschuiving van seizoenen, de daling van het waterpeil, en de stijging van de zeespiegel die ervoor zorgt dat meer zeewater doordringt in rivieren.
Andere veelvoorkomende bedreigingen zijn vervuiling, dammen, waterwinning, overbevissing, invasieve soorten en ziekten. Als voorbeeld wordt de Brycinus ferox genoemd. Deze vissensoort uit de familie van de Afrikaanse karperzalmen komt voor in het Keniaanse Turkanameer en is voor bewoners van groot economisch belang. De status is in de nieuwe lijst van ‘niet bedreigd’ naar ‘kwetsbaar’ gegaan. Dat komt door overbevissing, aantasting van het leefgebied als gevolg van klimaatverandering en de aanwezigheid van dammen waardoor minder zoet water het meer instroomt.
Flinke afname van populatie Atlantische zalm
Ook de status van de Atlantische ofwel Europese zalm (Salmo salar) is erop achteruitgegaan: van ‘niet bedreigd’ naar ‘bijna bedreigd’. De wereldwijde populatie is met 23% afgenomen tussen 2006 en 2020. De Atlantische zalm komt nu nog slechts voor in een klein deel van de rivieren in Noord-Europa en Noord-Amerika waar de vis een eeuw geleden leefde.
Er zijn diverse bedreigingen tijdens de langeafstandsmigraties tussen zoetwater- en mariene biotopen: onder meer klimaatverandering, dammen en andere barrières, watervervuiling en sedimentatie (voornamelijk door houtkap en landbouw) en voortplanting met ontsnapte gekweekte zalm. Een belangrijke toenemende bedreiging is de roze zalm. Deze invasieve soort verspreidt zich snel in het noorden van Europa.
Van vitaal belang voor zoetwaterecosystemen
Medevoorzitter Kathy Hughes van de Freshwater Fish Specialist Group van IUCN SSC wijst erop dat zoetwatervissen meer dan de helft van alle bekende vissoorten ter wereld uitmaken. “Een enorm aantal aangezien zoetwaterecosystemen slechts 1% van de globale aquatische habitat beslaan. Deze soorten maken integraal deel uit van het ecosysteem en zijn van vitaal belang voor de veerkracht ervan.”
Miljarden mensen zijn volgens Hughes afhankelijk van zoetwaterecosystemen en miljoenen mensen voor hun levensonderhoud van visserij. “Ervoor zorgen dat zoetwaterecosystemen goed worden beheerd, vrij kunnen blijven stromen met voldoende water en een goede waterkwaliteit behouden is essentieel om de achteruitgang van soorten een halt toe te roepen. En ook om te zorgen voor voedselzekerheid, levensonderhoud en economische voorspoed in een klimaatbestendige wereld.”
