Binnen de Europese Unie is in 14,1 procent van het grondwater de nitraatconcentratie hoger dan de grenswaarde voor drinkwater. Dat blijkt uit een nieuw verslag van de Europese Commissie over de uitvoering van de Nitraatrichtlijn. Nederland en België behoren tot de lidstaten die dringend extra maatregelen moeten nemen in verband met de verontreiniging vanuit de landbouw, stelt de commissie.
De nitraatconcentraties in zowel oppervlakte- als grondwater zijn volgens het gisteren verschenen verslag fors gedaald in de EU sinds de invoering van Nitraatrichtlijn in 1991. Maar de nutriëntenverontreiniging door de landbouw is voor veel landen nog steeds een punt van ernstige zorg. Zo verloopt de afgelopen tien jaar de verbetering van de grondwaterkwaliteit slechts zeer langzaam.
Overbemesting blijft in veel delen van de Europese Unie een probleem. Dit vereist in de meeste lidstaten strengere maatregelen op nationaal en regionaal niveau. Virginijus Sinkevičius, commissaris voor Milieu, Visserij en Oceanen, zegt hierover: “Het tempo van de verandering is onvoldoende om schade aan de menselijke gezondheid te voorkomen en kwetsbare ecosystemen te behouden. In overeenstemming met de Europese Green Deal is er nu dringender actie nodig om een duurzame landbouw te realiseren en onze kostbare watervoorziening te beschermen.”
Veel oppervlaktewateren eutroof
De publicatie van de Europese Commissie is gebaseerd op gegevens uit de jaren 2016 tot en met 2019. Gedurende deze periode is in 14,1 procent van het grondwater de in verband met drinkwater vastgestelde norm voor nitraatconcentratie overschreden. In België (Vlaams Gewest), Duitsland, Luxemburg, Malta, Portugal en Spanje worden in een groot aantal grondwatermeetstations nog steeds niveaus boven het maximum van 50 milligram nitraat per liter geregistreerd.
Heel wat oppervlaktewateren kampen met een overmaat aan nutriënten. Binnen de Europese Unie worden 36 procent van de rivieren, 32 procent van de meren, 31 procent van het kustwater, 32 procent van het overgangswater en 81 procent van de mariene wateren aangemerkt als eutroof. Acht landen springen eruit wat betreft hun grote aantal eutrofe wateren: België, Denemarken, Duitsland, Finland, Letland, Luxemburg, Polen en Tsjechië.
Grote uitdaging voor Nederland
De meeste lidstaten en landbouwers hebben aanzienlijke inspanningen verricht voor de beperking van de nitraatverontreiniging in wateren, meldt de Europese Commissie. Maar dit is ontoereikend om de doelen van de Nitraatrichtlijn te behalen.
Voor twaalf landen is de uitdaging het grootst. Zij kampen op hun gehele grondgebied met slechte waterkwaliteit en hebben een systematisch probleem met het beheer van nutriëntenverliezen vanuit de landbouw. Dit geldt voor Nederland en verder nog voor België (Vlaams Gewest), Denemarken, Duitsland, Finland, Hongarije, Letland, Luxemburg, Malta, Polen, Spanje en Tsjechië. Zeven lidstaten hebben hotspots waar de verontreiniging onvoldoende wordt aangepakt: Bulgarije, Cyprus, Estland, Frankrijk, Italië, Portugal en Roemenië.
Extra maatregelen nodig
De Europese Commissie vindt daarom dat sommige lidstaten dringend extra maatregelen moeten nemen om de doelen van de Nitraatrichtlijn te verwezenlijken. Nederland behoort tot dit rijtje, evenals België, Duitsland, Luxemburg, Spanje en Tsjechië. Zij zijn het verst verwijderd van de doelen, aldus het verslag. Demissionair minister Carola Schouten van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit presenteerde onlangs het ontwerp 7e actieprogramma Nitraatrichtlijn, waarin ingrijpende maatregelen staan als verplichte duurzame bouwplannen voor de teelt en bredere bufferstroken langs watergangen. De boerenorganisaties hebben hierop veel kritiek.
De Europese Commissie kondigt versterkte acties aan om de uitvoering en handhaving van de Nitraatrichtlijn te verbeteren. Zo komt de commissie in 2022 met een actieplan voor geïntegreerd nutriëntenbeheer. Ook wordt met diverse initiatieven innovaties gestimuleerd. De Commissie ziet het nemen van zulke acties als een voorwaarde om het nutriëntenverlies tegen 2030 met 50 procent te verminderen. Deze halvering is vastgesteld in het kader van de Europese Green Deal.
Jaargemiddelde nitraatconcentraties in grondwater in de periode 2016-2019 I bron: verslag Europese Commissie
MEER INFORMATIE
Verslag van Europese Commissie
H2O Actueel: ontwerp 7e actieprogramma
H2O Actueel: uitspoeling nitraat toegenomen
Een interessant gegeven is dat 80% van ons drinkwater thuis wordt verbruikt. Daar ligt een enorme uitdaging, maar ook een kans om echt verschil te maken. Door slimmer om te gaan met de distributie van water, kunnen we helpen om het verbruik te verminderen zonder dat we daar veel van merken. Dit zou niet alleen helpen om onze waterbronnen te sparen, maar ook de druk op het systeem tijdens droge perioden verlagen.
Dit gaat verder dan alleen maar korter douchen; het gaat om een bewuste verandering in ons dagelijks leven om ervoor te zorgen dat er genoeg water is voor iedereen. Iemand iets gunnen. Beginnen met het nadenken over de oplossingen menukaart ook met water zoals we dat met energie doen - waar kunnen we besparen, hoe kunnen we efficiënter zijn, en hoe kunnen we ons aanpassen aan nieuwe omstandigheden?
Er is geen eenduidige oplossing voor het probleem, en additionele productie levert ons op langere termijn niets op. Misschien is het tijd om deze uitdaging aan te gaan en te kijken naar hoe we thuis ons watergebruik kunnen optimaliseren.