Op verzoek van het Rijk hebben de drinkwaterbedrijven en de provincies een reeks aanvullende strategische grondwatervoorraden (ASV’s) aangewezen die tot 2040 de drinkwatervoorziening moeten garanderen. Hier mag niet naar aardwarmte geboord worden, stellen zij.
Mede als gevolg van klimaatverandering (droogte) zal de drinkwatervraag tot 2040 naar verwachting met 30 procent stijgen. Nieuwe grondwatervoorraden zijn daarom nodig, want ongeveer 60 procent van het drinkwater in Nederland wordt van grondwater gemaakt.
De verwachting is daarnaast dat het aantal geothermieprojecten de komende decennia vanwege de energietransitie zal toenemen. Hierbij wordt naar aardwarmte geboord en dat kan risico’s opleveren voor het grondwater.
In de Structuurvisie Ondergrond (STRONG) heeft het Rijk daarom enkele jaren geleden aan de provincies en de drinkwaterbedrijven gevraagd om te onderzoeken waar aanvullende grondwaterreserves noodzakelijk zijn en wat het beschermingsbeleid daarvoor moet zijn.
Zuid-Holland
Het resultaat daarvan, de verkenning ‘Robuuste drinkwatervoorziening’, is vandaag gepubliceerd. Voor elke provincie is uitgewerkt hoe de extra drinkwaterbehoefte zich richting 2040/2050 ontwikkelt en hoe daarin kan worden voorzien. Deels gebeurt dit door ASV’s aan te wijzen, deels ook door de drinkwatervraag te verminderen door bijvoorbeeld waterbesparing.
De landelijke opgave komt uit op circa 372 miljoen kubieke meter per jaar extra benodigde productiecapaciteit, waar nu jaarlijks in totaal 1100 miljoen kubieke meter drinkwater geleverd wordt. Grootste groeier is Zuid-Holland (plus 80 kubieke meter), kleinste Limburg (plus 19 kubieke meter).
Als groot risico voor de drinkwatervoorziening uit grondwater noemen de drinkwaterbedrijven en de provincies mijnbouwactiviteiten zoals geothermie. "Uitgangspunt moet daarom zijn dat die ruimtelijk worden gescheiden", stellen ze. "Het Rijk dient dit te respecteren bij vergunningverlening voor mijnbouwactiviteiten."
Chemicaliën
Het is niet voor het eerst dat de drinkwatersector hiertoe oproept. Ook de Algemene Rekenkamer constateerde in juni van dit jaar in een rapport dat ‘de regie in de ondergrond’ ontbreekt en dat dat tot ‘reële risico’s’ voor de kwaliteit van ons drinkwater leidt.
Zo bevat het water dat diep uit de ondergrond wordt opgepompt chemicaliën om corrosie in de buizen te remmen. Als er gaten in de buizen ontstaan, kan het water weglekken naar de zoetwaterlagen waaruit drinkwater wordt gewonnen. Dat is ook meermaals gebeurd; alleen al in 2020 zijn drie putten langdurig stilgelegd in verband met mogelijke lekkages.
Intussen verleent het Ministerie van Economische Zaken en Klimaat voor bestaande drinkwatergebieden wel zogenaamde zoekvergunningen. Deze zomer gebeurde dat bijvoorbeeld voor een waterwingebied van Dunea. Het drinkwaterbedrijf tekende hiertegen bezwaar aan, net als de provincie Zuid-Holland.
Mijnbouwwet
De drinkwaterbedrijven en de provincies benadrukken in hun verkenning dat zij niet tegen geothermie zijn. Bij de aanwijzing van de toekomstige ASV’s is daar ook rekening mee gehouden.
"Mijnbouw en drinkwaterproductie kunnen náást elkaar plaatsvinden, sámen gaat niet", zegt Jelle Hannema, directievoorzitter van Vitens en voorzitter van de stuurgroep Bodem en Infrastructuur van Vewin. "Daarom vragen we het Rijk uitsluiting van mijnbouw in de toekomstige voorraadgebieden voor de drinkwatervoorziening op te nemen in de Mijnbouwwet."
MEER INFORMATIE
Verkenning Robuuste Drinkwatervoorziening 2040
Bericht Dunea over zoekvergunning
H2O-bericht: De strijd om de ondergrond
H2O-premium: Toenemende drukte in bodem vraagt om meer regie
H2O-bericht: Rapport Algemene Rekenkamer
Een interessant gegeven is dat 80% van ons drinkwater thuis wordt verbruikt. Daar ligt een enorme uitdaging, maar ook een kans om echt verschil te maken. Door slimmer om te gaan met de distributie van water, kunnen we helpen om het verbruik te verminderen zonder dat we daar veel van merken. Dit zou niet alleen helpen om onze waterbronnen te sparen, maar ook de druk op het systeem tijdens droge perioden verlagen.
Dit gaat verder dan alleen maar korter douchen; het gaat om een bewuste verandering in ons dagelijks leven om ervoor te zorgen dat er genoeg water is voor iedereen. Iemand iets gunnen. Beginnen met het nadenken over de oplossingen menukaart ook met water zoals we dat met energie doen - waar kunnen we besparen, hoe kunnen we efficiënter zijn, en hoe kunnen we ons aanpassen aan nieuwe omstandigheden?
Er is geen eenduidige oplossing voor het probleem, en additionele productie levert ons op langere termijn niets op. Misschien is het tijd om deze uitdaging aan te gaan en te kijken naar hoe we thuis ons watergebruik kunnen optimaliseren.