In de Oost-Brabantse gemeente Laarbeek is de Blauwe Poort aangelegd. Het gebied kan zowel water bergen als vasthouden. Hierdoor is in droge zomers meer water beschikbaar voor het watersysteem en de boeren.
Het gebied van vijftien hectare bevat een waterberging en waterhouderij, waarin samen zo’n 54 duizend kubieke meter water kan worden opgeslagen. Trekker van het project Blauwe Poort is waterschap Aa en Maas, met de gemeente Laarbeek - slogan: Waterpoort van de Peel - als directe partner. De provincie Noord-Brabant ondersteunt het project financieel. Dit heeft inclusief grondverwerving ongeveer 3,4 miljoen euro gekost.
Inspelen op wateroverlast en -tekort
Het bijzondere van de Blauwe Poort is dat er kan worden ingespeeld op situaties van zowel wateroverlast als watertekort, vertelt projectleider Bart Engels van waterschap Aa en Maas. “De berging en houderij liggen naast elkaar. De waterberging vult zich vanzelf bij hevige neerslag. Het overtollige water van grote bedrijventerreinen aan de andere kant van de provinciale weg wordt in een sloot verzameld en komt via een sifonduiker onder de weg terecht in de berging.”
Het natuurlijke karakter en de slotenpatronen van de waterberging staan volgens Engels in contrast met de tussen kades gelegen waterhouderij. “In dit reservoir wordt het water bewaard voor droge perioden. De houderij wordt gevuld vanuit de berging door te pompen. Als het niet regent, is er een voorziening waarmee we water vanuit een ander inlaatsysteem in het gebied kunnen pompen.”
Engels noemt nog een innovatief aspect. De onderkant van de waterhouderij is afgesloten met drie centimeter dikke matten van bentoniet, aangevuld met een zandpakket. “De matten worden wel zwelklei genoemd omdat ze zichzelf herstellen, ook wanneer er bijvoorbeeld met wortels of hout doorheen wordt gestoken. Daarom is de kans op lekkages klein en is de afdichting prima te onderhouden. Een duurzame oplossing.”
Evenrediger waterbeschikbaarheid
De realisatie van de Blauwe Poort komt volgens Engels als geroepen, gezien de extreme droogte van dit jaar. Hiermee kan waterschap in 2019 zorgen voor voldoende water in de omgeving. “Wij vangen het teveel aan water in de winter zoveel mogelijk op. Wanneer het droger wordt, komt dit water ten goede aan het watersysteem. Zo kunnen we het grondwaterpeil langer op niveau houden.”
Ook de boeren die benedenstrooms land bezitten, hebben er profijt van. “Zij kunnen het water gebruiken voor de beregening van gewassen. De beschikbaarheid van water is nu dus evenrediger door het jaar heen. Bijkomend voordeel is dat de waterhouderij ook kan worden ingezet als berging, als dat in de toekomst nodig is.”
Habitat voor grote modderkruiper
Tijdens het project is veel aandacht besteed aan natuurontwikkeling. Het is een plas-drasgebied, zegt Engels. “We hebben het open karakter versterkt, waardoor het gebied aantrekkelijker is geworden voor weidevogels. Ook hebben we de waterberging zo ingericht dat het een goede habitat is voor de grote modderkruiper, een beschermde vissoort die in de Peel voorkomt.”
De recreant is niet vergeten. Door het gebied loopt een wandel- en een fietspad en er is een uitkijktoren neergezet. Engels: “Heel leuk is dat er ook een echte waterfiets is geplaatst, een idee van de aannemer. Daarmee kunnen mensen zelf water vanuit de berging in de houderij pompen. De fiets heeft vooral educatieve waarde.”
Kans om te leren
Aanvankelijk was in het project Blauwe Poort ook beekherstel en een ecologische verbindingszone opgenomen. Die opgaven moeten later worden ingevuld, zegt Engels. “Dat is nog niet gebeurd, omdat de grondverwerving nog niet gerealiseerd is.”
Het waterschap ziet de Blauwe Poort als een pilotproject. “De waterhouderij biedt een geweldige kans om te leren. Zijn de ervaringen positief, dan overwegen we om ergens anders een waterhouderij op een grotere schaal aan te leggen.”
MEER INFORMATIE
Aa en Maas over de Blauwe Poort
De vraag is of dat dan komt door alleen de waterkwaliteit of dat het komt omdat we, bijvoorbeeld, gewoon gruwelijk dicht bevolkt zijn en ik al heel wat weilanden en dergelijke omgezet heb zien worden in woningen.
Mijn idee is overigens niet om te infiltreren in bestaande vennen - dat zou inderdaad de ecologie van die vennen veranderen – maar in aangelegde plassen (met een oppervlak minder dan 0,1 procent van de Veluwe). Die vallen droog, enkele dagen nadat infiltratie stopt. Infiltratieplassen hebben landschappelijk gezien wellicht wat waarde (als je saai naaldbos daarvoor kapt), aangaande natuur is die inderdaad beperkt.
Zeg 10 jaar geleden al waarschuwde ik dat we in 2027 in Nederland nooit de KRW doelen gaan halen. Ik betreur het ten zeerste dat ik gelijk ga krijgen. Ik voorspel nu dat we in 2030 met de mond vol tanden staan als Brussel ons vraagt wat onze plannen/maatregelen zijn om de Veluwe natuur en biodiversiteit te herstellen. Zonder fors ingrijpen in de waterbalans van het Veluwemassief gaan we verdroging echt niet bestrijden en zullen beken en sprengen niet structureel meer water voeren. Dat geef ik je op een briefje.