In 2017 sloegen de drinkwaterbedrijven alarm over nitraat in grondwater. De concentraties waren te hoog. We zijn twee jaar verder en de gehaltes zijn nog steeds zorgelijk. Sterker, in de zandgronden lopen ze op. Waar blijft de nieuwe drinkwateropstand?
door Bert Westenbrink
H2O augustus Aanleiding voor de noodkreet in 2017: In 89 van de 200 meetpunten waren tussen 2000 en 2015 hogere doses nitraat gemeten dan wettelijk toegestaan. De problemen deden zich vooral voor in Brabant en Gelderland, provincies met veel zandgrond en landbouwbedrijven met vee. Overbemesting, zeiden de waterbedrijven, was de oorzaak van de hoge nitraatconcentraties in het grondwater.
Er was veel aandacht voor de noodkreet van de drinkwaterbedrijven. Media rukten uit en kopten: Mest bedreigt drinkwaterwinning. In Den Haag vond koepelorganisatie Vewin een luisterend oor. "Onze kinderen worden de dupe van wat er nu gebeurt", zei plaatsvervangend directeur Arjen Frentz tijdens een overleg met Tweede Kamerleden.
De drinkwateropstand had effect. Het moet anders, zeiden provincies, land- en tuinbouworganisatie LTO, Vewin en de ministeries van LNV en I&W. Ze sloten een akkoord: verhoogde inzet om de nitraatuitspoeling terug te dringen. In de bedreigde grondwaterbeschermingsgebieden móest de nitraatconcentratie dalen tot onder de norm van 50 mg/l., zoals vastgesteld in de Europese nitraatrichtlijn en de Kaderrichtlijn Water, beide met een beperkte looptijd.
Serieus signaal
We zijn twee jaar verder. Ook al spraken de partijen deze zomer in een tussenevaluatie het vertrouwen uit dat 'ze op de goede weg zijn', is het nitraatprobleem er niet minder op geworden. Op de zandgrondbedrijven die meedoen aan het project Koeien & Kansen is voor het eerst in 10 jaar de gemiddelde nitraatconcentratie in het grondwater boven de Europese norm van 50 mg/l gestegen, zoals valt te lezen in H2O augustus.
Het is een serieus signaal, de K&K-bedrijven vormen de voorhoede, zij richten zich met innovatieve maatregelen op een stikstof- en fosfaatefficiënte bedrijfsvoering. Als het deze koplopers niet lukt, dan het peloton in de melkveehouderij zeker niet.
Droogte
Oorzaak is de droogte. Meststoffen worden slechter opgenomen door de gewassen, waardoor de nitraatuitspoeling toeneemt. 2018 was een droog jaar. 2019 is een droog jaar. Als deze reeks aanhoudt, neemt de nitraatconcentratie verder toe.
Het is een foute ontwikkeling die de vraag doet rijzen: waar blijft de nieuwe drinkwateropstand?
In zandprovincie Brabant komt die er niet. Daar wordt stilzwijgend de druk opgevoerd, staat in deze H2O. Het nitraatakkoord tussen provincie, boeren en drinkwaterbedrijf Brabant Water is aangescherpt: boeren krijgen specialisten aan de keukentafel die ze helpen om meststoffen efficiënter te gebruiken.
Maatwerk, dat moet de sleutel zijn. In Brabant geloven ze erin. “Als het ons niet lukt, dan lukt het nergens”, zeggen ze. Het is geen vrijblijvende uitspraak, de Europese deadlines naderen met rasse schreden. Er moet geleverd worden.
Bert Westenbrink is hoofdredacteur van H2O media en schrijft in het vakblad het redactioneel
MEER INFORMATIE
Deze maand in H2O
Nitraatconcentratie in grondwater stijgt op zandgronden
Nitraat in grondwater, gehaltes en zorgen nemen weer toe
Een interessant gegeven is dat 80% van ons drinkwater thuis wordt verbruikt. Daar ligt een enorme uitdaging, maar ook een kans om echt verschil te maken. Door slimmer om te gaan met de distributie van water, kunnen we helpen om het verbruik te verminderen zonder dat we daar veel van merken. Dit zou niet alleen helpen om onze waterbronnen te sparen, maar ook de druk op het systeem tijdens droge perioden verlagen.
Dit gaat verder dan alleen maar korter douchen; het gaat om een bewuste verandering in ons dagelijks leven om ervoor te zorgen dat er genoeg water is voor iedereen. Iemand iets gunnen. Beginnen met het nadenken over de oplossingen menukaart ook met water zoals we dat met energie doen - waar kunnen we besparen, hoe kunnen we efficiënter zijn, en hoe kunnen we ons aanpassen aan nieuwe omstandigheden?
Er is geen eenduidige oplossing voor het probleem, en additionele productie levert ons op langere termijn niets op. Misschien is het tijd om deze uitdaging aan te gaan en te kijken naar hoe we thuis ons watergebruik kunnen optimaliseren.