De uitdagingen voor de waterschappen worden almaar complexer. Er liggen grote maatschappelijke opgaven in het verschiet. Nederland moet in 2050 klimaatbestendig en waterrobuust zijn. Om daar te komen worden nieuwe bestuursinstrumenten opgetuigd, zoals de Omgevingswet.
door Bert Westenbrink
Waterschappen belanden in een nieuwe bestuurlijke werkelijkheid, er moet intensief worden samengewerkt met andere overheden, bedrijven en organisaties om invulling te kunnen geven aan de grote opgaven als energietransitie en klimaatadaptatie.
Samen
Die samenwerking is begin dit jaar vastgelegd in het Interbestuurlijk Programma (IBP), een kabinetsdocument medeondertekend door de Unie van Waterschappen, provincies en gemeenten. In de eerste zin van het IBP staat: ‘Alleen ga je sneller, maar samen bereik je meer’. ‘Samen’ is dan ook het credo in de aanpak van genoemde thema’s.
Deze ontwikkeling dwingt waterschappen de eigen bestuurlijke aansturing kritisch tegen het licht te houden, zegt organisatieadviesbureau Twynstra Gudde in deze uitgave van H2O (september 2018). Er is behoefte aan ‘een proactief en integraal’ werkend waterschap dat op basis van visie en politieke afwegingen de wateropgaven realiseert.
De observatie is nu dat in het bestuur van het waterschap weinig ruimte is voor politiek denken. Het dagelijks bestuur gesteund door een sterke ambtelijke organisatie is bepalend, het algemeen bestuur volgend. Dat legt zich vooral toe op het controleren van het dagelijks bestuur. Aan de tweede rol, visie ontwikkelen en kaders stellen, geeft het doorgaans beperkt invulling. Het ‘bestuurlijk samenspel’ is al met al onevenwichtig.
Visie en keuzes
Dat moet dus anders. Neem de Omgevingswet. De ruimte die de wet gaat bieden om met initiatieven uit de samenleving te komen, vraagt om visie en keuzes van het waterschap. Zoals het ook vroegtijdig en op strategisch niveau het waterbelang moet borgen in de aanpak van de veranderingsopgaven. Borgen en verbinden met andere belangen, dat is politiek.
Het is niet toevallig dat het bureau er nu voor pleit serieus werk te maken van de kaderstellende rol van het algemeen bestuur; over zes maanden zijn de waterschapsverkiezingen. Dit is het moment om na te denken over het functioneren van het bestuur. Bovendien, een waterschapsbestuur met een sterk politiek profiel past in de opdracht om de lokale democratie te versterken.
Bert Westenbrink is hoofdredacteur van H2O en schrijft het redactioneel in het vakblad
