secundair logo knw 1

De switch naar een andere bron dan zoet grondwater, maakt drinkwater wél duurder maar niet beter. Drinkwatervoorziening vraagt dan meer energie. En het leidt tot meer afval. Ook raken we de prikkel kwijt om onze bodem te beschermen. Het milieu zal er geen baat bij hebben. Bovendien valt te betwijfelen of het echt resulteert in minder verdroging. Voor aanpak daarvan staan waterschappen aan de lat, niet waterbedrijven.


door Jos Peters


Jos Peters 180 vk Jos PetersNederland tobt met grote omgevingsvraagstukken. Ik noem er een paar: verlies van biodiversiteit en natuur, vervuiling van lucht en water. Verdroging is ook al lang een thema. Nederland zou te maken hebben met waterschaarste. Dat is een frame, zorgwekkend en misplaatst. Want weliswaar krijgen we steeds vaker gortdroge dagen voor onze kiezen, maar ook steeds vaker kletsnatte waarop per dag meer water valt dan tien waterbedrijven in een heel jaar leveren. Nederland heeft heus water genoeg … als we er goed mee omgaan.

Waterbedrijven liggen onder vuur, vooral in de zomer: hun grondwaterwinningen zouden natuur, landbouwgewassen en gebouwen ernstig schaden. Tegelijk zijn ze verplicht om groeiend Nederland van drinkwater te voorzien. Dat wordt steeds moeizamer, ze zitten te krap in hun ruwwater bronnen. Nu al.

Tussen hoop en vrees
En de bevolking dijt rap uit. De wooncrisis schreeuwt om meer huizen die soms een tuin hebben maar in ieder geval een badkamer en toilet. Zo zweven de waterbedrijven tussen hoop en vrees. Enerzijds is er hoop dat hun oproep tot waterbesparing effect zal hebben. Anderzijds gegronde vrees dat de vraag naar drinkwater blijft stijgen. Daarom zoeken ze samen met de provincies naar extra bronnen en studeren ze op een switch naar andere.

Natuurlijk, van water uit rivieren, kanalen of uit het IJsselmeer valt prima drinkwater te maken. Zes van de tien waterbedrijven laten dat al lang zien. Vier van de tien liter Nederlands drinkwater heeft oppervlaktewater als bron, doorgaans via opslag in bekkens of in de bodem. Ook van zout zeewater kun je drinkwater maken of van brak grondwater. Van rioolwater zelfs. Maar in alle eerlijkheid, is dat slim als je de keus hebt, als een betere bron in voldoende mate voorhanden is?

De openbare drinkwatervoorziening startte precies 170 jaar geleden. Amsterdam beet het spits af. Voordat er grote streekwaterbedrijven waren, bemoeiden steeds meer gemeenten zich met het drinkwater voor hun burgers. In Oost en Zuid Nederland kozen steden, zelfs langs grote rivieren, niet rivierwater maar grondwater als bron. Dat had een zeer goede reden.

Uiterst simpel
Grondwater is regenwater dat ooit viel, tot duizenden jaren geleden. Het wordt continu aangevuld en is van nature beschermd in een wingebied dat ook als natuurgebied, als stadspark en voor natuurgerichte recreatie van onschatbare waarde is. Zoet grondwater heeft een constante kwaliteit. Vaak vergeten, grondwater heeft ook een zeer constante temperatuur. Het bevat geen ongewenste deeltjes, geen algen, geen wieren. Het is al microbiologisch veilig. Zuivering tot drinkwater is door dit alles uiterst simpel. Het is geen rocket science, er komt geen chemie bij kijken. Zuivering van zoet grondwater kost heel weinig energie en produceert nauwelijks reststoffen die bovendien prima bruikbaar zijn.

Grondwaterwinningen zijn weinig kwetsbaar voor verontreiniging. Ze liggen verspreid in ons land, ongeveer daar waar van oudsher vraag naar drinkwater is. Lange leidingen die veel schaarse ruimte vragen, zijn niet nodig. Zo is drinkwater uit grondwater een streekproduct, zoals kaas, waar een ieder terecht trots op mag zijn. Het komt uit de regio waar gemeente en provincie aandeelhouders zijn. Het past bij de publieke eigendom van het waterbedrijf en zorgt voor binding met de consument en met de aandeelhouders. En voor noodzaak om de leefomgeving te beschermen. Het is namelijk heel dom om je eigen nest te vervuilen. Drinkwater in Nederland is een uiterst duurzaam product. Zeker als geput is uit de bodem in de eigen regio.

Schatplichtig
Dus waterbedrijven, wees niet vatbaar voor frames die velen napraten maar onjuist zijn. Ga niet voor de politiek wenselijke oplossing maar kies op inhoudelijke gronden. Als we ‘oude schoenen weggooien’ en weg bewegen van de inzet van grondwater, dan raken we de genoemde voordelen kwijt. Zijn we dan goed rentmeester van wat voorgangers moeizaam realiseerden en ons nalieten en aan wie we schatplichtig zijn? 

Bovendien, nieuwe schoenen zijn duur. Voor complexe zuiveringen en lange leidingen is het eveneens nodig om tijdrovende vergunningsprocedures te doorlopen zonder welke in ons tjokvolle land niets maar dan ook niets kan worden besloten. Laat staan gebouwd of aangelegd. Dat kost tientallen jaren. Er zullen altijd partijen en omwonenden zijn die ‘niet zo blij’ tegen zijn en schade claimen. Het is overigens nog de vraag of de nieuwe schoenen net zo lekker zullen lopen als de oude die je, zoals het gezegde luidt, niet mag weggooien en lang moet onderhouden tot de nieuwe zijn geleverd.

Niet persé ongewenst
Tuurlijk, sommige oude schoenen, als ze te klein zijn, vervuild of echt versleten, kun je beter aanbieden aan de Kringloop. Veel andere geef je een tweede leven: oppoetsen, van nieuwe veters voorzien en optimaal gebruiken. Elke grondwaterwinning verlaagt lokaal de grondwaterstand. Dat kan niet anders. Maar daling van de grondwaterstand is niet persé ongewenst en verdroging meestal tegen te gaan door sloten te dempen, het slootpeil te verhogen of desnoods door perfect voorgezuiverd, van elders aangevoerd rivierwater te infiltreren in de bodem. De ondergrond is namelijk ook een op te laden Wateraccu. Daar is in Nederland bijna 70 jaar ervaring mee, vooral in duingebieden maar ook elders.

Ook als drinkwaterconsument heb ik een grote voorkeur voor drinkwater met grondwater als bron. Ik zou dus zeker de oude schoenen koesteren en ben zelfs bereid daar wat meer voor te betalen. Dan nóg is drinkwater spotgoedkoop: mijn sportclub is twee keer duurder, mijn krant zelfs drie keer. Voor internet betalen mijn vrouw en ik vier keer meer dan voor drinkwater. Voor stroom en warmte maar liefst vijftien keer meer, zelfs met eigen zonnepanelen. Als natuur, milieu en leefomgeving baat hebben, mag mijn drinkwater best wat duurder zijn. Ik ben er voorstander van dat mijn waterbedrijf met de extra inkomsten en met grondwaterkennis mijn waterschap helpt verdroging te bestrijden. Die partij heeft daarvoor de sleutel in handen. Niet mijn waterbedrijf.

Jos Peters, Nieuwegein

Typ je reactie...
Je bent niet ingelogd
Of reageer als gast
Loading comment... The comment will be refreshed after 00:00.
  • Je reactie is nog niet geplaatst. We checken hem eerst.
    Jacobs · 11 months ago
    Beste Jos,
    Mooi artikel, in Vlaanderen zie ik hetzelfde. Men zet in op allerhande dure technieken en kijkt met bijvoorbeeld veelbelovende ogen naar de zee. Daar is immers nog veel water beschikbaar.
    Hoogtechnologische oplossingen en steeds complexere filtertechnieken verkopen immers goed. Ze worden verkocht als duurzaam en ze krijgen makkelijk subsidies. Echter bescherming van gronden en bescherming van het water zelf daar spreekt men veel minder over. De kerndiscussie over water en hoe we er mee willen omgaan daar zie ik weinig van. Misschien enkel in besloten academische kringen zie ik vernieuwende totaalvisies opduiken. De vraag is welke invloed hebben academici. Vlaanderen was ooit zeer nat en water was overal voorhanden.
    Zoals je zelf aangeeft zorgt de natuur zelf voor zuivering. In vele oude culturen was men zeer goed bewust van  het belang van de bodem, bossen en behoud van natuurlijke watersystemen. Dit is men precies allemaal vergeten. Men doet alsof er voor er een modern waternet was, geen drinkbaar water voorhanden was. Dit was uiteraard niet zo, eerder het omgekeerde, er was overal drinkbaar water. De graad van vervuiling die er nu is was er immers nog niet. Met de modernisering van het drinkwaternet is ook onze verhouding en respect voor water voor een groot stuk verloren gegaan. Ik zie dit als een groot probleem wat nog veel te weinig aangekaart wordt.
    Ik zou ook durven stellen dat de modernisering van het drinkwaternet veel meer kwam vanuit een vraag van de Bourgeois van weleer en van de opkomende industrie (die aan de bourgeois gekoppeld was) en dus drang naar grote winsten dan dat het persé voortkwam vanuit de maatschappelijke vraag en discussie over hoe we met water op gemeenschaps- of huishoudelijk niveau best kunnen omgaan. Hoe we water produceren, bijhouden en behandelen zou rechstreeks uit een nieuwe visie moeten voortvloeien waarin de natuur volledig centraal staat.
    Zo lang we niet een andere weg inslaan waarin we een cultuur maken van diepgaand respect voor bodem, bos en water zie ik het niet goed komen. Nieuwe technologie als oplossing, zonder naar de diepgaandere kern van de problemen te kijken, schuift de problemen alleen maar op.
    • Je reactie is nog niet geplaatst. We checken hem eerst.
      John · 8 months ago
      @Jacobs Tja, wat zal ik zeggen, ik mis in Jos zijn verhaal over de de grote hoeveelheid Escherichia coli bacterie die in het grondwater zit, zelf al op meer dan 30 meter diepte, en ook mis ik de hoeveelheid ijzer en mangaan die in het grondwater zit, en dit alles kost veel om het eruit te halen, tot op heden wordt mijn grondwater afgekeurd en dat al tot 4 keer toe.
      Dus, bezint eer gij begint, en complexe filter systemen zijn nu niet bepaald goedkoop in aanschaf maar vragen ook onderhoud. En laten we het een hebben over die andere stofjes, zoals medicijnen, ook deze dringen diep door in de grond, en deze zijn niet zo gemakkelijk eruit te halen, persoonlijk ben ik niet zo blij met een chemokeur van een ander... Mvg John
  • Je reactie is nog niet geplaatst. We checken hem eerst.
    G Schouten · 11 months ago
    Beste Jos, wel eens gehoord van kwelafhankelijke vegetaties? Die zijn afhankelijk van goed grondwater dat door diepe onttrekkingen in omvang is verminderd! Onttrekking van grondwater heeft daar invloed op. Verdroging is meer dan een lage grondwaterstand, afname van kwel en veranderingen van waterkwaliteit zijn ook aspecten van verdroging. Elke onttrekker van grondwater heeft een verantwoordelijkheid om minder grondwater te gebruiken.
    • Je reactie is nog niet geplaatst. We checken hem eerst.
      Jos Peters · 11 months ago
      @G Schouten Tuurlijk weet ik van waardevolle kwelafhankelijke natuur. Ik ben al 45 jaar geohydroloog. En ja, ik pleit voor waterbesparing en voor het voorkomen van verspilling van grondwater door het 'laagwaardig' in te zetten. Het benutten van zoet grondwater voor DRINKwater noem ik echter geen verspilling. Overigens, ook onttrekking van BRAK grondwater heeft invloed op (kwelafhankelijke) natuur. En het schept ons op met een brijnprobleem.

h2ologoprimair    PODIUM

Podium is een platform voor opinies, blogs en door waterprofessionals geschreven artikelen (Uitgelicht). H2O draagt geen verantwoordelijkheid voor de inhoud van deze bijdragen, maar bepaalt wel of een bijdrage in aanmerking komt voor plaatsing. De artikelen mogen geen commerciële grondslag hebben.

(advertentie)

Laatste reacties op onze artikelen

Weer een geval van: de gevolgen proberen te gaan bestrijden en de oorzaak niet aanpakken. Zo blijft het werk in de wereld. En de vervuiling. 
Beste Carel, in de podcast kun je vinden op Spotify en  Apple Podcasts. Je kunt hem ook online beluisteren via de link in het bericht
Mooi! Jammer dat ik de serie niet terugvind als ik zoek in de NRC Podcast app.
Geachte redactie, ik ben verheugd dat eindelijk het besef is dat het klepelbeleid nu ter discussie is gesteld. Ik heb bij waterschap Hollandse delta al jaren als bestuurslid aangedrongen om het klepelen alleen als noodzaak te gebruiken. Ook heb ik div gesprekken gehad met SBB mbt klepelen in de duinen van Ouddorp waarbij de structuur volledig werd vernield. Dit jaar is eindelijk door beherende organisatie alleen maar gemaaid en wel in oktober waar mi de hele natuur in dit duingebied mee is geholpen. Het waterschap heeft nu ook bepaald dat klepelbeleid op de schop moet en in de toekomst alleen maar met maaibeleid mag worden uitgevoerd. Dus goed resultaat waar ik blij mee ben. Dit is natuurbehoud zoals het moet.
@JWBoehmerSommige desinformatie is te simplistisch om op te reageren. Zelfs citeren van een nieuwsbericht blijkt lastig (aanpak van dijken is lang niet altijd verhogen). Instabiliteit en kans op zettingsvloeiing worden ook aangepakt. Daarmee wordt ook de invloed van zee en maan beperkt, maar dan wel op basis van logische en bewezen relaties ipv dubieuze, onwaarschijnlijke en onbewezen hypotheses. Oei, toch gereageerd. Dom van me. Ik kan dit beter negeren.