Het onderwerp grondwater, en zeker de kwaliteit daarvan, staat bij de meeste waterschappen nog niet hoog op de agenda. Dat concludeert het bureau Sterk Consulting, dat onderzoek deed in opdracht van het Uitvoeringsprogramma van het Convenant Bodem en Ondergrond (UP) en de Unie van Waterschappen (UvW).
Onder invloed van verschillende maatschappelijke opgaven en de nieuwe Omgevingswet neemt die aandacht wel toe, blijkt uit het onderzoek, maar vaak gaat het dan om waterkwantiteit, zoals bij droogte, ondergronds ruimtegebruik en bodemdaling. Voor waterkwaliteit kijken de meeste waterschappen vooral naar de provincie.
Daarmee laten ze veel kansen liggen, menen de onderzoekers. "Illustratief is dat het gemiddelde waterschap slechts enkele ‘grondwater-fte’s’ binnen de muren heeft. Er is een grote discrepantie tussen het belang van grondwater enerzijds en de aandacht en middelen hiervoor anderzijds."
Aan het onderzoek deden behalve de UvW en het UP zelf ook kennisinstituut STOWA en acht waterschappen mee. Deze waterschappen vragen de UvW om een nationale visie op grondwaterbeheer, waarbij rekening gehouden wordt met regionale verschillen.
Driedimensionaal denken
Dirk Siert Schoonman Daar wordt inmiddels aan gewerkt, zegt UvW-bestuurder Dirk-Siert Schoonman in een reactie. "Naar aanleiding van de droogte van de afgelopen jaren, en vanuit het Deltaprogramma Zoetwater, hadden wij daar zelf ook behoefte aan. Wat betekent die droogte voor de inrichting van Nederland en wat is de rol van de waterschappen hierbij?"
In grote lijnen herkent hij de conclusies van het rapport wel. "Ik ben eigenlijk wel blij dat het beeld bevestigd wordt. Traditioneel zijn wij als waterschappen boven de grond kampioen. Maar door de klimaatverandering moeten we veel meer driedimensionaal gaan denken: boven, op en in de grond. Als je Nederland klimaatrobuust wilt inrichten, moet je het grondwater meenemen."
Het gaat dan bijvoorbeeld om verzilting, maar ook om bodemverontreiniging door gevaarlijke stoffen als PFAS. "Die hebben we goed in beeld, maar er zijn nog veel andere nieuwe stoffen."
Omgevingswet
In de nieuwe Omgevingswet is het beheer van de grondwaterkwaliteit, en daarmee ook de in het grondwater aanwezige verontreinigingen, nadrukkelijker dan nu onderdeel van het beheer van watersystemen, stellen de onderzoekers. Maar over de manier waarop is nog veel onduidelijk.
Ze adviseren de UvW en STOWA om aan bewustwording te werken, kaders te ontwikkelen te investeren in kennisontwikkeling en meer samen te werken met provincies, gemeenten en drinkwaterbedrijven.
Het juist deze week gepresenteerde rapport van de UvW en het Interprovinciaal Overleg (IPO) over grondwateronttrekkingen noemt Schoonman "een inhaalslag". In de tweede helft van dit jaar verwacht hij de beloofde nationale visie op grondwaterbeheer te kunnen presenteren, met daarin ook een "handelingsperspectief".
"We kunnen lang over de verantwoordelijkheid discussiëren, maar laten we vooral kijken naar de opgaven die er liggen, want die zijn groot. En samen zoeken naar de knoppen waaraan we kunnen draaien."
MEER INFORMATIE
Eindrapport 'Grondwater(kwaliteits)beheer door waterschappen'
H2O-bericht: Waterschappen gaan registratie grondwateronttrekkingen verbeteren
Een interessant gegeven is dat 80% van ons drinkwater thuis wordt verbruikt. Daar ligt een enorme uitdaging, maar ook een kans om echt verschil te maken. Door slimmer om te gaan met de distributie van water, kunnen we helpen om het verbruik te verminderen zonder dat we daar veel van merken. Dit zou niet alleen helpen om onze waterbronnen te sparen, maar ook de druk op het systeem tijdens droge perioden verlagen.
Dit gaat verder dan alleen maar korter douchen; het gaat om een bewuste verandering in ons dagelijks leven om ervoor te zorgen dat er genoeg water is voor iedereen. Iemand iets gunnen. Beginnen met het nadenken over de oplossingen menukaart ook met water zoals we dat met energie doen - waar kunnen we besparen, hoe kunnen we efficiënter zijn, en hoe kunnen we ons aanpassen aan nieuwe omstandigheden?
Er is geen eenduidige oplossing voor het probleem, en additionele productie levert ons op langere termijn niets op. Misschien is het tijd om deze uitdaging aan te gaan en te kijken naar hoe we thuis ons watergebruik kunnen optimaliseren.