De nitraatgehalten in het oppervlaktewater in Vlaamse landbouwgebieden lijken in het winterjaar 2021-2022 weer hersteld te zijn na een verslechtering in eerdere jaren. Dat komt volgens de Vlaamse Milieumaatschappij (VMM) vooral door goede weersomstandigheden. De doelen van het mestbeleid worden echter nog niet gehaald.
Net als Nederland kampt Vlaanderen met een forse mestproblematiek. De Vlaamse Milieumaatschappij meldt in het rapport over de meetresultaten 2021-2022 dat op 22 procent van de meetplaatsen in oppervlaktewater minstens één keer de drempelwaarde van 50 milligram nitraat per liter werd overschreden. In het kader van de Vlaamse mestbeleid meet en beoordeelt de VMM sinds 1999 de invloed van de landbouw op de waterkwaliteit in grond- en oppervlaktewater.
Het percentage is gedaald ten opzichte van voorgaande winterjaren, toen het aandeel van de overschrijdingen rond de 30 procent schommelde. Dit is volgens de VMM vooral te danken aan goede weersomstandigheden. In de zomer van 2021 viel er vrij veel regen in Vlaanderen en dat was gunstig voor de groei van gewassen en de gewasopname van nitraten. In de jaren daarvoor waren er juist lange droogteperiodes tijdens het groeiseizoen.
Enkel verslechtering weggewerkt
Door de verbetering in winterjaar 2021-2022 is enkel de verslechtering in de periode 2016-2019 weggewerkt, aldus de VMM. Er zijn ook grote regionale verschillen. West-Vlaanderen en het noorden van de provincies Antwerpen en Limburg zijn de regio’s die het slechtst scoren. Verder vallen de bekkens van de rivieren IJzer, Leie en Maas in negatieve zin op.
In het 6de mestactieplan voor de periode 2019-2022 (MAP 6) is 18 milligram per liter opgenomen als de langetermijndoelstelling voor de gemiddelde nitraatconcentratie per afstroomzone. Daaraan wordt op 54 procent van het landbouwareaal voldaan. Dat is een lichte verbetering vergeleken met de uitgangspositie van MAP 6.
De orthofosfaatconcentraties in het oppervlaktewater zijn verbeterd sinds 2016, maar het percentage overschrijdingen is nog altijd hoog. In winterjaar 2021-2022 werd op 54 procent van de meetpunten de milieukwaliteitsnorm niet gehaald.
Toename van overschrijdingen in grondwater
Wat betreft de nitraatgehalten in het freatische grondwater in landbouwgebieden is er globaal genomen eerder sprake van een stagnatie tot verslechtering, meldt de VMM. Bij gemiddeld 35,4 procent van de meetputten werd in 2021 een normoverschrijding vastgesteld. Dat is een stijging ten opzichte van de voorbije jaren. Ook hier zijn er duidelijke regionale verschillen.
In het genoemde Stowa rapport wordt een onderscheid gemaakt naar:
Op basis van de nadere uitwerking kunnen technologen en beleidsmedewerkers van waterschappen een gefundeerde keuze maken voor een natuurlijk systeem, afhankelijk van de specifieke situatie op een RWZI en de gekozen opties:
A. Toepassing van een enkel systeem als ‘stand alone’ techniek als uitbreiding van de RWZI, voor upgrading van het effluent (afloop nabezinktank).
B. Als inpassing in een integraal natuurlijk systeem wat naast effluentbehandeling ook recht doet aan de omgeving en waarbij functies zoals het creëren van natuurlijk, levend water, effluentbuffering, recreatie en natuur gecombineerd worden.
De Waterharmonica's nemen de meeste ruimte in, zeker omdat voor een goede verwijdering van medicijnen laag tot zeer lage belaste Waterharmonica's nodig zijn (zie ook Stowa 2013-07). Dus een hydraulische belasting van zeker niet meer dan 0,05 m/dag. Ofwel een ruimte beslag van 2,5 tot 3,75 m2 per inwoner.
Het totale debiet aan gezuiverd afvalwater in Nederland is ca. 2.000.000 m3 per jaar (CBS, data 2020). Dit zou dan neerkomen op een totaal netto ruimte beslag van 4.000 ha in heel Nederland. Zeg 5.000 tot maximaal 10.000 ha. Dit lijkt veel, maar het is wel met gestapelde belangen en mogelijkheden. Stel 25 cm waterberging: 10.000.000 waterberging, stel dat een kwart van de Waterharmonica's als KRW-waardig wordt beschouwd (is best wel reëel): 500 tot 1.000 ha.... En dan nog recreatie, natuur, CO2-vastlegging, stikstofrechten? Vrienden maken, bufferzones rond de rwzi's. Een voorbeeld van een zoektocht, uitgevoerd door het Wetterskip Fryslân: http://www.waterharmonica.nl/reports/LW289-47_005-rapd02-waterharmonica.pdf. Op weg naar 2027?
Ruud Kampf
Rekel/water