De nitraatgehalten in het oppervlaktewater in Vlaamse landbouwgebieden lijken in het winterjaar 2021-2022 weer hersteld te zijn na een verslechtering in eerdere jaren. Dat komt volgens de Vlaamse Milieumaatschappij (VMM) vooral door goede weersomstandigheden. De doelen van het mestbeleid worden echter nog niet gehaald.
Net als Nederland kampt Vlaanderen met een forse mestproblematiek. De Vlaamse Milieumaatschappij meldt in het rapport over de meetresultaten 2021-2022 dat op 22 procent van de meetplaatsen in oppervlaktewater minstens één keer de drempelwaarde van 50 milligram nitraat per liter werd overschreden. In het kader van de Vlaamse mestbeleid meet en beoordeelt de VMM sinds 1999 de invloed van de landbouw op de waterkwaliteit in grond- en oppervlaktewater.
Het percentage is gedaald ten opzichte van voorgaande winterjaren, toen het aandeel van de overschrijdingen rond de 30 procent schommelde. Dit is volgens de VMM vooral te danken aan goede weersomstandigheden. In de zomer van 2021 viel er vrij veel regen in Vlaanderen en dat was gunstig voor de groei van gewassen en de gewasopname van nitraten. In de jaren daarvoor waren er juist lange droogteperiodes tijdens het groeiseizoen.
Enkel verslechtering weggewerkt
Door de verbetering in winterjaar 2021-2022 is enkel de verslechtering in de periode 2016-2019 weggewerkt, aldus de VMM. Er zijn ook grote regionale verschillen. West-Vlaanderen en het noorden van de provincies Antwerpen en Limburg zijn de regio’s die het slechtst scoren. Verder vallen de bekkens van de rivieren IJzer, Leie en Maas in negatieve zin op.
In het 6de mestactieplan voor de periode 2019-2022 (MAP 6) is 18 milligram per liter opgenomen als de langetermijndoelstelling voor de gemiddelde nitraatconcentratie per afstroomzone. Daaraan wordt op 54 procent van het landbouwareaal voldaan. Dat is een lichte verbetering vergeleken met de uitgangspositie van MAP 6.
De orthofosfaatconcentraties in het oppervlaktewater zijn verbeterd sinds 2016, maar het percentage overschrijdingen is nog altijd hoog. In winterjaar 2021-2022 werd op 54 procent van de meetpunten de milieukwaliteitsnorm niet gehaald.
Toename van overschrijdingen in grondwater
Wat betreft de nitraatgehalten in het freatische grondwater in landbouwgebieden is er globaal genomen eerder sprake van een stagnatie tot verslechtering, meldt de VMM. Bij gemiddeld 35,4 procent van de meetputten werd in 2021 een normoverschrijding vastgesteld. Dat is een stijging ten opzichte van de voorbije jaren. Ook hier zijn er duidelijke regionale verschillen.
Een interessant gegeven is dat 80% van ons drinkwater thuis wordt verbruikt. Daar ligt een enorme uitdaging, maar ook een kans om echt verschil te maken. Door slimmer om te gaan met de distributie van water, kunnen we helpen om het verbruik te verminderen zonder dat we daar veel van merken. Dit zou niet alleen helpen om onze waterbronnen te sparen, maar ook de druk op het systeem tijdens droge perioden verlagen.
Dit gaat verder dan alleen maar korter douchen; het gaat om een bewuste verandering in ons dagelijks leven om ervoor te zorgen dat er genoeg water is voor iedereen. Iemand iets gunnen. Beginnen met het nadenken over de oplossingen menukaart ook met water zoals we dat met energie doen - waar kunnen we besparen, hoe kunnen we efficiënter zijn, en hoe kunnen we ons aanpassen aan nieuwe omstandigheden?
Er is geen eenduidige oplossing voor het probleem, en additionele productie levert ons op langere termijn niets op. Misschien is het tijd om deze uitdaging aan te gaan en te kijken naar hoe we thuis ons watergebruik kunnen optimaliseren.