Waterschap Vechtstromen gaat negen Twentse rioolwaterzuiveringen aanpassen om de doelen van de Kaderrichtlijn Water in 2027 te halen. Hier gelden extra strenge eisen voor de waterkwaliteit, omdat het gezuiverde afvalwater wordt geloosd op kleine beken. De ingenieursbureaus Royal HaskoningDHV en Witteveen+Bos ondersteunen het waterschap bij de moderniseringsslag.
Het is een majeure operatie voor Vechtstromen want het gaat om een aanzienlijk deel van de in totaal 23 rioolwaterzuiveringsinstallaties. De zuiveringen die worden aangepast, bevinden zich in Denekamp, Enschede, Glanerbrug, Goor, Haaksbergen, Hengelo, Nijverdal, Oldenzaal en Tubbergen.
Jos Jogems
Jos Jogems, programmaleider waterketen bij waterschap Vechtstromen, spreekt over een van de grootste opgaven van de waterschappen in Nederland. “Dit kunnen wij zelf niet aan en daarom schakelen we de twee ingenieursbureaus in. Zij vormen samen een consortium.”
Plan van aanpak in de maak
Vorige week is op directieniveau de samenwerkingsovereenkomst tussen Vechtstromen, Royal HaskoningDHV en Witteveen+Bos getekend. Maar al vlak voor de zomervakantie zijn de bureaus – na het winnen van de aanbesteding – en het waterschap begonnen met de voorbereidingen. “We zijn nu volop bezig met het uitwerken van het plan van aanpak, zodat we vóór eind 2027 de maatregelen op de negen rioolwaterzuiveringen kunnen treffen.”
De aanpassingen bij deze zuiveringen zijn gericht op het halen van de doelen van de Kaderrichtlijn Water (KRW) in 2027. Jogems: “Ons vorige algemeen bestuur heeft in de zomer van afgelopen jaar bij de Meerjarenverkenning 2022-2031 uitdrukkelijk gezegd dat Vechtstromen alles eraan gaat doen om de KRW-doelen tijdig te realiseren. Geld mag daarbij niet de beperkende factor zijn. Daarom is besloten om de tarieven te verhogen en extra investeringsvolume beschikbaar te stellen. Het nieuwe algemeen bestuur heeft dit besluit overgenomen.”
Er is momenteel een bestuurlijke dekking van 50 miljoen euro extra voor de KRW-opgave, vertelt Jogems. “Daarvan vormen de maatregelen bij de zuiveringen in Twente een belangrijk onderdeel. Mogelijk is er wel meer geld nodig.”
Extra strenge eisen voor effluent
De opgave van de KRW voor de negen zuiveringen is nog groter dan normaal, vertelt Jogems. “We hebben in het Twentse deel van ons beheergebied vooral kleine beeksystemen met weinig verdunning van het water. De bijdrage van het gezuiverde afvalwater aan de waterkwaliteit is heel groot. De eisen voor de gewenste effluentkwaliteit zijn daarom extra streng.”
'Het algemeen bestuur wil dat Vechtstromen er alles aan gaat doen om de KRW-doelen tijdig te realiseren. Daarom is besloten de tarieven te verhogen en extra investeringsvolume beschikbaar te stellen.'
Het gaat om fosfaat en stikstof. “Wij moeten heel ver gaan bij het reduceren van de hoeveelheden die we van de nutriënten lozen op watergangen. In waterschapsland hebben we het vaak over 1 milligram fosfaat per liter en 10 milligram stikstof per liter. Daar zitten we bij de zuiveringen nu iets onder. Maar omdat het effluent wordt geloosd op kleine beken, moeten we veel verder terug. Soms zelfs naar 0,1 milligram fosfaat per liter effluent, terwijl het bij stikstof kan gaan om 1 à 2 milligram per liter.”
Nabehandelingstechnieken al gekozen
Vechtstromen heeft samen met de ingenieursbureaus al gekeken naar de best beschikbare nabehandelingstechnieken die ook betaalbaar zijn. Jogems licht toe: “De keuze is gevallen op een doekfilter of een zandfilter, wat voor een bepaalde rwzi het meest geschikt is.”
Op een aantal plekken voert Vechtstromen tevens optimalisaties in de waterlijn uit. “Denk bijvoorbeeld aan op een andere manier beluchten of chemicaliën toevoegen. Ook kan er misschien iets worden gedaan aan de slibontwatering.”
Nu eerst reikwijdte van het project bepaald
De komende maanden gaan de partijen met elkaar de ‘scope’ van het project bepalen, vertelt Jogems. “Het gaat om vragen als: hoe groot worden de nabehandelingstechnieken? Op welke manier willen we de bouwwerkzaamheden aanbesteden? Betrekken we de markt er al aan de voorkant bij of besteden we op de ouderwetse manier aan? Wij willen ook modulair bouwen: hoe doen we dit?”
Nog een aspect is het verkrijgen van de vergunningen. Dat is volgens Jogems zeker in Twente geen sinecure vanwege de stikstofproblematiek. “In deze regio zijn er veel Natura 2000-gebieden.”
Bij sommige zuiveringen is het einde van de technische levensduur in zicht. “Wij bekijken of we vervanging meteen kunnen meenemen in het project. Als dat niet kan omdat het te veel tijd kost, maken we een goede risicoafweging: is het mogelijk om het vernieuwen van de zuivering nog na 2027 op te pakken?”
Grootste uitdaging bij rwzi’s Enschede en Hengelo
Jogems verwacht dat in de eerste helft van 2024 de eerste aanbestedingen gereed zijn. Voor een aantal rioolwaterzuiveringsinstallaties is de KRW-opgave niet erg groot. “Bij bijvoorbeeld de relatief nieuwe zuiveringen in Denekamp, Glanerbrug en Haaksbergen zijn ‘quick wins’ mogelijk. Wij kunnen waarschijnlijk volgend jaar de markt op voor een nabehandelingstechniek en een kleine optimalisatie in de waterlijn.”
Het aanpassen van de rioolwaterzuiveringen in Enschede en Hengelo vormt daarentegen een forse uitdaging. Enschede is de grootste zuivering van Vechtstromen en het is om twee redenen ingewikkeld om hier KRW-maatregelen te nemen, vertelt Jogems. “De beek begint bij de rioolwaterzuivering en een paar honderd meter verderop is het water nog altijd voor bijna 90 procent effluent. Daarom mag in het effluent slechts heel weinig fosfaat en stikstof zitten. Er komt bij dat de zuivering direct tegen de stad aan ligt. Hierdoor is er nauwelijks ruimte om een extra nabehandelingstechniek neer te zetten.”
'Wij laten de regie los en dat is best spannend. We moeten deze werkwijze echter wel omarmen, want anders gaat het allemaal niet lukken.'
De zuivering in Hengelo is ook een energiefabriek. Hier wordt centraal slib vergist met thermische drukhydrolyse. “Door de slibverwerking is er veel stikstofbelasting. Hengelo is gewoon een gecompliceerde zuivering.”
Jogems heeft er vertrouwen in dat in beide gevallen de KRW-maatregelen nog voor eind 2027 afgerond worden. “Het wordt wel een uitdaging hoe we het precies gaan doen. Daarom moeten we echt met de concrete voorbereiding starten.”
Regie losgelaten door waterschap
Tot slot komt Jogems nog terug op de samenwerking met Royal HaskoningDHV en Witteveen+Bos. “De ingenieurscombinatie stelt dedicated projectteams samen, waarvan elk team waarschijnlijk twee zuiveringen oppakt. Daarbij worden veel mensen met jarenlange ervaring ingezet.”
Medewerkers van Vechtstromen doen niet mee aan deze teams. “Wij kunnen hiervoor geen mensen vrijmaken gezien alle reguliere taken. Daarom gaan we werken met reviewteams die onder meer beoordelen of een voorstel van de ingenieurscombinatie past bij onze eigen werkwijze. Zo proberen we met zo min mogelijk mensen zo veel mogelijk arbeid te verrichten en de regie vooral bij de ingenieurs te laten.”
Het is een nieuwe werkwijze voor waterschap Vechtstromen, zegt Jogems. “Voor ons is het best spannend om de regie los te laten. We moeten deze werkwijze echter wel omarmen, want anders gaat het allemaal niet lukken binnen de korte tijd die er nog is. Ik vind het fijn dat we twee gerenommeerde ingenieursbureaus aan ons hebben kunnen verbinden. Het geeft vertrouwen in een mooie samenwerking.”
De symbolische ondertekening van de samenwerkingsovereenkomst met v.l.n.r. Franc van der Wielen (Royal HaskoningDHV), Niek Konings (Vechtstromen) en Peter Puttkammer (Witteveen+Bos) I Foto: Vechtstromen
