Studie: tien natuurlijke maatregelen om watersysteem in Geuldal te verbeteren

Ontwikkeling van nieuwe bossen, omvormen van akkers naar natuurlijk grasland, verondiepen, verbreden en verruwen bovenstroomse beeklopen en stedelijke gebieden veranderen in groene sponzen. Deze en zes andere maatregelen bevelen Bureau Stroming, H+N+S Landschapsarchitecten en adviesbureau Acacia Water aan om wateroverlast in het Zuid-Limburgse Geuldal te verminderen.

Op veel plekken is het huidige landschap in het Geuldal niet meer in staat om de grote hoeveelheden regenwater goed te verwerken, zoals 14 juli 2021 bleek toen delen van het dal onder water liepen na langdurige neerslag.

De bergingscapaciteit van de bodem in het dal is groot, maar door verdichting en verharding krijgt het water niet de kans om goed in de bodem te trekken. Schaalvergroting heeft het probleem verergerd: op grote, hellende percelen, zonder bomen, struiken en ruigten is de rem op water verdwenen. Dat geldt ook voor percelen die met greppels of ondergrondse buizen worden gedraineerd, zo is de analyse.

Rekenkundig model
In de studie ‘Water vasthouden en vertragen in het Geuldal’ is gezocht naar oplossingen. Het is voor het eerst dat voor het héle stroomgebied van de Geul een gedetailleerd, grensoverschrijdend model is ontwikkeld, schrijven de bureaus. “Lokale verschillen in bodem, gesteente, reliëf, infrastructuur, landgebruik en type begroeiing zijn hierin verwerkt.” Het levert een rekenkundig model op dat hulp kan bieden bij het doorrekenen van de effectiviteit van maatregelen. “De planvorming kan hierop worden gebaseerd.” 

In de studie wordt onderzocht in hoeverre het mogelijk is om met inzetten van ‘natuurkracht’ wateroverlast in het dal te voorkomen of te verminderen. Die focus vloeit voort uit de onderzoeksvraag van de opdrachtgever van de studie, Natuurkracht. Dat is een samenwerkingsverband van Natuurmonumenten, ARK Rewilding Nederland, Stichting het Limburgs Landschap, Natuur en Milieufederatie Limburg en WWF Netherlands. De coalitie bepleit dat méér gebruik wordt gemaakt van de oplossingen die de natuur biedt.

Handboek
De natuur is van huis uit een goede afvoerregulator en daarmee een probaat middel tegen wateroverlast, overstromingen en droogte, schrijven de onderzoekers van de drie bureaus. “Deze natuurkracht kan in het huidige Geuldal nog beter worden benut om tot een beter functionerend, veerkrachtiger watersysteem en landschap te komen.”

Het resultaat van het onderzoek laat zich lezen als een handboek ‘Natuurlijk Waterbeheer’, schrijven de bureaus. “Voor overheden, grondeigenaren, bedrijven, inwoners en ontwerpers beantwoordt het rapport de vraag wélke maatregelen wáár in het Geuldal kunnen worden toegepast en wát dat oplevert.”

In de studie worden tien maatregelen genoemd en uitgewerkt die helpen om water beter vast te houden en te vertragen:

• Ontwikkeling van nieuwe bossen 
• Omvormen van akkers naar natuurlijk grasland 
• Ontwikkelen van infiltratiestroken
• Verwijderen van ondergrondse drainage (buizen en slangen)
• Dempen van gegraven beekextensie (afwatering greppels)
• Verondiepen, verbreden en verruwen bovenstroomse beeklopen (kleine zijbeekjes)
• Benutten van de bergingscapaciteit van de dalvlakte 
• Benutten van wegbermen
• Herprofileren van holle wegen 
• Stedelijke gebieden veranderen in groene sponzen 

Deze (ruimtelijke) maatregelen sluiten aan bij andere belangrijke opgaven voor het Geuldal (en overig Zuid-Limburg), zoals het verbeteren van de landschapskwaliteit, biodiversiteit, drinkwaterzekerheid, droogtebestrijding, vastleggen van koolstof, tegengaan van hellingerosie en inspoeling van meststoffen, schrijven de opdrachtgevers. “Ook daarom zijn natuurlijke maatregelen de moeite én ruimte waard.”