Is een bepaalde toepassing van grondwater veilig? Dat kunnen provincies, waterschappen en gemeenten nu nagaan met de Risicotoolbox Grondwater die het RIVM heeft ontwikkeld. Zij beoordelen hiermee de risico’s van chemische verontreiniging.
Met de Risicotoolbox Grondwater kunnen diverse mogelijke risico’s in beeld worden gebracht, onder andere voor de gezondheid van mensen, de drinkwaterwinning en het oppervlaktewater. Het is volgens het RIVM voor het eerst dat zo’n brede beoordeling voor grondwater mogelijk is. Op basis hiervan kunnen beleidskeuzes worden gemaakt.
Het rijksinstituut wijst erop dat de kwaliteit van grondwater slechter wordt in Nederland, terwijl dit water voor verschillende doelen wordt gebruikt. Daarom is het belangrijk te kunnen bepalen of het gebruik ervan veilig kan.
Beschermdoelen en dynamische situatie
De risicotoolbox bestaat uit twee delen: een risicobeoordeling gericht op zeven beschermdoelen en een beoordeling van de dynamische situatie (of er sprake is van een snelle verplaatsing van een grote massa aan contaminanten via het grondwater). Vier beschermdoelen betreffen de gezondheid. Zoals: komen mensen in contact met schadelijke chemische stoffen uit het grondwater door groenten te eten die via de wortels deze stoffen hebben opgenomen? Of: verdampen schadelijke stoffen vanuit het grondwater en komen zij in woningen terecht?
De gebruiker krijgt inzicht in:
- welke vormen van het gebruik van grondwater veilig mogelijk zijn;
- voor welke vormen van het gebruik van grondwater er onaanvaardbare risico’s (bedoeld wordt: ontoelaatbaar voor het bevoegd gezag) zijn;
- of er onaanvaardbare risico’s zijn voor de mens of het ecosysteem, zonder dat er sprake is van het gebruik van grondwater.
De generieke toetsing in de toolbox is volgens het RIVM eenvoudig en kan door een brede groep gebruikers worden uitgevoerd. Voor de andere stappen is meer specialistische kennis nodig. Het RIVM verwacht dat in de praktijk vooral adviesbureaus en omgevingsdiensten het instrument zullen toepassen.
Omgevingswet aanleiding voor toolbox
De Omgevingswet die op 1 januari 2024 in werking treedt, is de directe aanleiding voor het ontwikkelen van de Risicotoolbox Grondwater. In deze wet is het niet meer verplicht om vervuilde bodem schoon te maken, maar bepaalt de provincie, het waterschap of de gemeente welke ingreep nodig is.
De toolbox ondersteunt een dergelijke beslissing, geeft het RIVM aan. Door de kwaliteit van het grondwater op een specifieke locatie te kunnen onderzoeken, is eerder duidelijk waar de problemen zitten en of er maatregelen moeten worden genomen. De risicotoolbox is ook in overeenstemming met de verplichtingen die uit de Kaderrichtlijn Water en de bijbehorende Grondwaterrichtlijn voortvloeien.
