In een van de meest uitdagende regio’s ter wereld, de Palestijnse Gebieden, probeert het Blue Deal-programma van de waterschappen de afvalwaterzuivering te verbeteren. Dat gebeurt onder andere met een innovatief en kleinschalig zuiveringsconcept in een mobiele unit, ofwel de BlueElephant.
door Pauline van Kempen
De Jordaan droogt op, het grondwaterpeil staat dramatisch laag, de politieke situatie is uiterst gespannen en de bevolking groeit exponentieel. Voor de Palestijnen op de Westelijke Jordaanoever is water een grote stressfactor: vaak komt er helemaal niets uit de kraan.
Met het Blue Deal-programma willen de Nederlandse waterschappen en de ministeries van Buitenlandse Zaken en Infrastructuur en Waterstaat daar iets aan doen. De ambitie van de Blue Deal is 20 miljoen mensen in 14 landen wereldwijd voor 2030 toegang geven tot schoon, voldoende en veilig water – een van de duurzame ontwikkelingsdoelen van de Verenigde Naties.
In de Palestijnse Gebieden ligt de focus op schoon en voldoende water, vertelt programmamanager Frank Tibben. Daarvoor wordt sinds 2019 gewerkt aan verbeterd waterbeheer en duurzame financiering door kennisuitwisseling, ondersteuning en training, maar intussen is ook een concreet project voor afvalwaterzuivering opgestart.
Geen riolering
“Als je het afvalwater zuivert, kan het geen drinkwaterbronnen meer vervuilen”, verklaart Tibben, die eind deze maand weer naar de bergachtige regio reist. “In het grootste deel van de Palestijnse Gebieden is geen riolering en geen zuivering. Het afvalwater wordt ingezameld in beerputten of septic tanks of stroomt via het grondwater of over de straat af. Daar kan het de aanvoer van drinkwater, dat grotendeels uit Israël komt, kruisen.”
De putten worden geleegd door private tankwagens die het water in wadi’s lozen, vertelt Tibben. Dat stroomt de grens over naar Israël, dat de rekening vervolgens neerlegt bij de Palestijnse Gebieden. “En ondertussen belandt het in het milieu, met alle gevolgen van dien.”
Frank TibbenEen simpele oplossing is er niet in deze regio, ook niet voor het waterprobleem. De Westelijke Jordaanoever is bezet gebied, dus is meestal toestemming van Israël nodig voor de bouw van een traditionele zuiveringsinstallatie. “En die komt er niet, of pas na vele jaren”, weet Tibben. Dat maakt het, tezamen met de ingewikkelde structuur van de watersector en het bergachtige landschap, voor veel grote donoren en investeerders lastig om iets te beginnen.
Decentraal zuiveren
“Daar springen wij op in door kleinschalige zuiveringen op poten te zetten”, aldus de programmamanager. “De Blue Deal is geen commercieel programma, het is een partnerschap tussen de Nederlandse en de Palestijnse overheden. Als wij laten zien dat decentraal zuiveren hier lukt en dat het concept zichzelf ook terugverdient, verlaagt dat het risico voor commerciële partijen.”
'Het effluent is schoon genoeg om gebruikt te worden voor irrigatie, maar kan door een aanvullende stap ook geschikt gemaakt worden als drinkwater'
Samen met private partijen en met steun van WaterWorx, het internationale programma van de Nederlandse drinkwaterbedrijven, is de BlueElephant ontwikkeld: een kleinschalige mobiele zuiveringsunit die wordt gevoed door zonnepanelen. “Het is een soort ronde bal met een doorsnede van circa 2 meter waarin meerdere zuiveringscomponenten zijn samengevoegd”, schetst Tibben. “De basis is actief slib en traditionele membraanfiltratie, dat is vaak al genoeg. Extra toegevoegd is UV-licht, waardoor pathogene verontreinigingen en bijvoorbeeld ook coronadeeltjes worden verwijderd.”
Dat laatste was de uitdrukkelijke vraag van de Palestijnse Water Autoriteit, waarmee de Blue Deal voor dit project samenwerkt. Tibben: “Het effluent is schoon genoeg om gebruikt te worden voor irrigatie, maar kan door een aanvullende stap ook geschikt gemaakt worden als drinkwater.”
Drie units zijn er inmiddels besteld; die worden in november van dit jaar geplaatst op locaties waar volgens de Palestijnen de nood het hoogst is: een ziekenhuis, een kliniek en een grondwaterreservoir in of nabij Salfit en Halhul. Dat gebeurt in nauw overleg met de lokale overheden en met de Nederlandse vertegenwoordiging in Ramallah.
Testfase
Daarna breekt de testfase aan, die een jaar zal duren. “Dan moet ook blijken of men dit water als irrigatiewater wil gebruiken voor bijvoorbeeld olijfbomen, die hier heel dierbaar zijn”, zegt Tibben. “Of dat het toch te veel als afvalwater wordt beschouwd.”
Tegelijk worden Palestijnse medewerkers opgeleid om het relatief eenvoudige onderhoud van de BlueElephant te kunnen uitvoeren en wordt de ‘businesscase’ getest. De unit, die een capaciteit van 6 kuub per dag heeft en achterop een vrachtwagen vervoerd kan worden, wordt verhuurd en het irrigatiewater verkocht.
“De BlueElephant biedt perspectief, ook voor andere gebieden in het Midden-Oosten en wereldwijd”, meent de programmamanager. “In de Palestijnse Gebieden zijn ze een heel effectieve tussenstap tot er een grote zuivering, een witte olifant, kan worden gebouwd. En voor plaatsen waar dat niet gaat werken vanwege de hoogteverschillen zal een aantal BlueElephants in de toekomst nodig blijven.”
Op een internationale conferentie in november in de Palestijnse Gebieden (International Conference on Water, Sanitation and Hygiene) zal Tibben de BlueElephant presenteren, met als doel verdere opschaling. “Dit is de eerste stap in een zeer uitdagend gebied”, stelt hij. “We hopen dat meer partijen aanhaken als wij laten zien wat we doen.”
MEER ARTIKELEN WATERWERK WERELDWIJD
'Afvalwater dat in sloppenwijken tussen de huisjes doorloopt is mensonterend'
Weersextremen worden extremer: alle zeilen moeten worden bijgezet
Een interessant gegeven is dat 80% van ons drinkwater thuis wordt verbruikt. Daar ligt een enorme uitdaging, maar ook een kans om echt verschil te maken. Door slimmer om te gaan met de distributie van water, kunnen we helpen om het verbruik te verminderen zonder dat we daar veel van merken. Dit zou niet alleen helpen om onze waterbronnen te sparen, maar ook de druk op het systeem tijdens droge perioden verlagen.
Dit gaat verder dan alleen maar korter douchen; het gaat om een bewuste verandering in ons dagelijks leven om ervoor te zorgen dat er genoeg water is voor iedereen. Iemand iets gunnen. Beginnen met het nadenken over de oplossingen menukaart ook met water zoals we dat met energie doen - waar kunnen we besparen, hoe kunnen we efficiënter zijn, en hoe kunnen we ons aanpassen aan nieuwe omstandigheden?
Er is geen eenduidige oplossing voor het probleem, en additionele productie levert ons op langere termijn niets op. Misschien is het tijd om deze uitdaging aan te gaan en te kijken naar hoe we thuis ons watergebruik kunnen optimaliseren.