Brabant Water – het drinkwaterbedrijf in Noord-Brabant – kiest niet voor de Maas maar voor de Oosterschelde in de zoektocht naar aanvullende drinkwaterbronnen voor de toekomst. Directeur Rob van Dongen vertelt in de H2O-podcast De Toekomst van Ons Water waarom.
De Maas is een belangrijke rivier voor de drinkwatervoorziening. Zo’n 7 miljoen mensen uit Nederland en België krijgen water uit de kraan met de Maas als herkomst. Toch laat het drinkwaterbedrijf van Brabant de Maas links liggen in de zoektocht naar aanvullende bronnen. Brabant Water is nu nog voor honderd procent aangewezen op winning van grondwater voor de 29 drinkwaterproductielocaties.
Provincie Noord-Brabant heeft een limiet gezet op de hoeveelheid grondwater die uit de bodem gehaald mag worden. Omdat de vraag naar drinkwater blijft stijgen, zoekt Brabant Water sinds 2020 naar aanvullende bronnen.
Onbetrouwbare rivier
Aanvankelijk was de Maas in beeld. De rivier stroomt door de provincie richting het Hollandsch Diep. Toch investeert het drinkwaterbedrijf niet in de Maas. Directeur Rob van Dongen legt uit waarom. “Studies laten zien dat de Maas voor een aanvullende waterwinning in Brabant een onbetrouwbare rivier is. In die zin dat er in de zomer minder water doorheen stroomt dan in de winter. Dat betekent dat de verontreinigingen in de Maas ’s zomers sterk geconcentreerd zijn. Het is dus niet alleen een onbetrouwbare rivier, maar ook best een vieze rivier. Dat is voor ons een probleem.”
Een ander argument om zich niet te richten op Maaswater is dat er grote spaarbekkens langs de rivier nodig zijn. “Technisch en qua ruimtebeslag is dat een behoorlijk lastig vraagstuk. Vanuit ruimtelijk ordening valt de Maas dus ook niet mee om te benutten voor drinkwater.”
En de derde reden die een rol speelt is dat er al drie drinkwaterbedrijven afhankelijk zijn van de Maas: WML Limburgs Drinkwater, Evides (Zuid-Holland, Zeeland en Brabantse Wal) en Dunea (voorheen Duinwaterbedrijf Zuid-Holland). Deze drie bedrijven halen jaarlijks 450 miljard liter water uit de rivier voor de bereiding van drinkwater.
“Brabant Water is het op 1 na grootste drinkwaterbedrijf van Nederland. Als wij pakweg 200 miljard liter uit de Maas willen halen, dan is het maar de vraag of Rijkswaterstaat ons daar toestemming voor wil geven. Er zijn al drie producenten en voor een vierde is geen plek op de Maas. Dus al met al hebben we geconcludeerd: de Maas moeten we niet willen. Vanuit risicomanagement en betrouwe lange termijnlevering is de rivier geen goede keus voor aanvullende winning.” Rob van Dongen houdt graag wel een slag om de arm. “Wie weet moeten in de toekomst alsnog terugvallen op de Maas. Maar dat is alleen als andere aanvullende winningen niet slagen.”
'We bouwen nu een pilotinstallatie in Drongelen. Daar worden putten geslagen met de intentie om in 2030 in onze productielocatie Genderen op jaarbasis 5 miljoen liter brakwater om te vormen tot zoet drinkwater'
Zeewaterfabriek
Zoals de kaarten nu zijn geschud, zijn brak water en zeewater de troeven waarop Brabant Water inzet. Beide nieuwe winningen zijn nog in het stadium van uitdokteren. “We bouwen nu een pilotinstallatie in Drongelen. Daar worden putten geslagen met de intentie om in 2030 in onze productielocatie Genderen op jaarbasis 5 miljoen liter brakwater om te vormen tot zoet drinkwater. Het gaat om grondwater met een klein beetje zout erin, dat buiten het onttrekkingslimiet valt van de provincie. We hopen eind dit jaar te starten met de pilotfabriek. Minstens drie jaar denken we nodig te hebben om testen uit te voeren.”
Daarnaast komt er bij Bergen op Zoom aan de Oosterschelde een fabriek voor de bereiding van zeewater tot drinkwater. “Het omvormen van zeewater naar drinkwater is een ingewikkeld proces. Wereldwijd zijn er al honderden zeewaterfabrieken die drinkwater produceren. Maar in Noordwest-Europa is daar nog geen ervaring mee. De techniek vraagt per plek om een fijngevoelige afstemming op temperatuur en algen. Het nadeel van zeewaterwinning is dat het veel energie kost. We geloven wel dat de techniek voortschrijdt, zodat het steeds energiezuiniger wordt. Dat geldt ook voor de reststof, het zout. We moeten hiervoor nog een oplossing bedenken.”
Het Zeeuws waterbedrijf Evides doet overigens niet mee met de zeewaterwinning. Zij blijven vasthouden aan Maaswater. “We zitten dus allebei in een ander vaarwater”, zegt Van Dongen schertsend.
Als Brabant Water de techniek onder de knie krijgt van de zeewaterwinning tot drinkbaar water, vermindert dat de druk op het grondwater in Brabant. “Zeewater is makkelijk op te schalen naar grote hoeveelheden van 20 tot 30 miljard liter op jaarbasis. Dan kunnen we het grondwatersysteem in Brabant wat meer ontlasten.”
'Als we de vergunning niet krijgen, is de kans zeer reëel dat voor een deel van midden Brabant in zeer droge zomers niet genoeg water beschikbaar is'
Rechter over drinkwaterwinning
Dat er druk ligt op het Brabantse grondwater blijkt uit een recent tussenvonnis van de rechtbank in Breda. Natuurorganisatie Brabants Landschap en de Brabantse Milieufederatie hebben een beroep in gesteld tegen de drinkwaterwinning Gilzerbaan bij Tilburg. Beide organisaties vrezen dat de natuur verdroogt en schade oploopt. De rechter heeft bepaald dat de winning tot nader onderzoek terug moet van 18 naar 14,7 miljoen kubieke meter water per jaar.
Brabant Water-directeur Van Dongen vindt het moeilijk te verteren dat een rechtbank oordeelt over de drinkwatervoorziening. “We hebben in toenemende mate te dealen met uiteenlopende belangen in het water en de bodem. Uiteraard moeten we de natuur laten floreren. Maar in hoeverre mag dat ten koste gaan van de drinkwatervoorziening? Als we de vergunning niet krijgen, is de kans zeer reëel dat voor een deel van midden Brabant in zeer droge zomers niet genoeg water beschikbaar is.”
Van Dongen bepleit meer regie van de rijksoverheid op het dossier van de drinkwatervoorziening. “We hebben behoefte aan iemand in ons land die de belangen van de drinkwatervoorziening weegt en daar bindende uitspraken over kan doen.”
Beluister het volledige gesprek van Wim Eikelboom met Rob van Dongen van Brabant Water in de podcast De Toekomst van Ons Water:
Een interessant gegeven is dat 80% van ons drinkwater thuis wordt verbruikt. Daar ligt een enorme uitdaging, maar ook een kans om echt verschil te maken. Door slimmer om te gaan met de distributie van water, kunnen we helpen om het verbruik te verminderen zonder dat we daar veel van merken. Dit zou niet alleen helpen om onze waterbronnen te sparen, maar ook de druk op het systeem tijdens droge perioden verlagen.
Dit gaat verder dan alleen maar korter douchen; het gaat om een bewuste verandering in ons dagelijks leven om ervoor te zorgen dat er genoeg water is voor iedereen. Iemand iets gunnen. Beginnen met het nadenken over de oplossingen menukaart ook met water zoals we dat met energie doen - waar kunnen we besparen, hoe kunnen we efficiënter zijn, en hoe kunnen we ons aanpassen aan nieuwe omstandigheden?
Er is geen eenduidige oplossing voor het probleem, en additionele productie levert ons op langere termijn niets op. Misschien is het tijd om deze uitdaging aan te gaan en te kijken naar hoe we thuis ons watergebruik kunnen optimaliseren.