Binnenkort doen de waterschappen een voorstel aan de minister waarin het belastingstelsel voor het watersysteembeheer wordt gewijzigd. Het voorstel lost met name enkele door boeren ervaren problemen op. Het principe 'de vervuiler betaalt' wordt echter nog steeds niet toegepast.
door Bernd de Nijs
Bernd de NijsHuishoudens (huurders en woningeigenaren) betalen volgend jaar meer belasting, terwijl (grote) bedrijven steeds minder betalen. En hoewel boeren de laatste jaren meer bijdragen, blijven ook zij nog sterk profiteren van het huidige onrechtvaardige belastingstelsel.
Het belastingsysteem voor watersysteembeheer van de waterschappen zit zo in elkaar dat nu ruwweg tien procent van de te ontvangen belastingen wordt opgebracht door bedrijven, tien procent door boeren en tachtig procent door huishoudens. Totaal niet in verhouding met de kosten die de waterschappen voor deze groepen maken. Zo bestaat het landoppervlak van Nederland voor 65 procent uit landbouw en maken waterschappen veel kosten om landbouw mogelijk te maken. Ook op plekken waar dat niet voor de hand ligt. Zo gaat er veel geld naar gemalen, hogere dijken, tegengaan van verzilting, baggeren, aanpassing waterstanden, etc.
Ook (grote) bedrijven profiteren sterk. In het belastingsysteem is een solidariteitsdeel ten behoeve van het algemeen belang opgenomen. Deze wordt echter alleen gevuld door de inwoners van Nederland. Bedrijven dragen, vreemd genoeg, niets bij aan dit solidariteitsdeel, hoewel ook bedrijven van collectieve voorzieningen profiteren.
Ongelijkheid
Het huidige stelsel leidt ertoe dat huishoudens meer belasting betalen, en bedrijven minder. De afgelopen jaren hebben bedrijven zelfs absoluut gezien minder belasting betaald. Daarmee subsidiëren huishoudens de belastingverlaging van bedrijven.
Deze ongelijkheid wordt, naast het door bedrijven niet bijdragen aan de solidariteitsheffing, veroorzaakt doordat de WOZ-waarde van panden van bedrijven de laatste jaren flink is gedaald en die van woningen sterk is gestegen. Het is onterecht dat in de belastingheffing geen rekening met dit verschil wordt gehouden, want de activiteiten van de waterschappen beschermen de panden en inhoud daarvan net zo goed voor woningen voor niet-woningen.
In 2014 heeft de OESO (de Organisatie voor Economische Samenwerking en Ontwikkeling) de Nederlandse waterschappen onderzocht. Naast veel terecht lovende woorden concludeerde de OESO ook dat het belastingsysteem niet duurzaam en niet toekomstbestendig is, omdat het principe 'de vervuiler, kostenveroorzaker of belanghebbende betaalt' slechts beperkt wordt gehanteerd. De waterschappen hebben deze conclusie onderschreven. Ook de Minister van Infrastructuur heeft aangegeven de conclusie van de OESO te onderschrijven en heeft de waterschappen in de gelegenheid gesteld om met een voorstel te komen dat voldoet aan de door OESO gestelde basisprincipes.
Onrechtvaardig
Na zes jaar praten en studeren presenteren de waterschappen binnenkort een voorstel om het belastingstelsel aan te passen. Nu al kan geconcludeerd worden dat dit voorstel niet voldoet aan het principe ‘de vervuiler, kostenveroorzaker of belanghebbende betaalt’. Daarmee blijft een onrechtvaardig belastingstelsel, waarbij de waterschappen boeren en (grote) bedrijven ontzien en de lasten vooral bij huishoudens neerleggen, in stand.
Lichtpuntje: hoewel er door bedrijven veel weerstand wordt geboden, is er, onder andere door druk van Vereniging Eigen Huis en andere partijen, grote kans dat dit probleem (gedeeltelijk) wordt opgelost.
Ook boeren betalen de laatste jaren meer belasting. In het voorstel van de waterschappen wordt dit als groot probleem gezien en opgelost.
De oorzaak dat de waterschappen niet in staat zijn om een rechtvaardig belastingstelsel voor te stellen, is gelegen in het bestaan van geborgde zetels (dit zijn zetels in het bestuur van een waterschap die boeren, bedrijven en natuurorganisaties 'gratis' (zonder verkiezingen) krijgen, naast de zetels die door democratisch gekozen leden worden ingenomen).
Hierdoor zijn de belangen van met name boeren en bedrijven oververtegenwoordigd. Voorstellen die kunnen leiden tot lastenverhoging van boeren of bedrijven worden vaak weggestemd. Zij hebben geen belang het huidige, voor hun gunstige, belastingsysteem rechtvaardig aan te passen. Dat zou er immers toe kunnen leiden dat zij meer moeten gaan betalen.
Tweede Kamer
De Tweede Kamer dient daarom in te grijpen en er bij de minister op aan te dringen deze onwenselijke situatie, nu de waterschappen voor inmiddels de derde keer aantonen niet zelf met een acceptabel voorstel te kunnen komen, aan te pakken. Zodat aan door de OESO geadviseerde en algemeen aanvaarde basisprincipes kan worden voldaan en er een eerlijk belastingstelsel komt.
Bernd de Nijs is voor Betaalbaar Water algemeen bestuurslid van waterschap Noorderzijlvest
Een interessant gegeven is dat 80% van ons drinkwater thuis wordt verbruikt. Daar ligt een enorme uitdaging, maar ook een kans om echt verschil te maken. Door slimmer om te gaan met de distributie van water, kunnen we helpen om het verbruik te verminderen zonder dat we daar veel van merken. Dit zou niet alleen helpen om onze waterbronnen te sparen, maar ook de druk op het systeem tijdens droge perioden verlagen.
Dit gaat verder dan alleen maar korter douchen; het gaat om een bewuste verandering in ons dagelijks leven om ervoor te zorgen dat er genoeg water is voor iedereen. Iemand iets gunnen. Beginnen met het nadenken over de oplossingen menukaart ook met water zoals we dat met energie doen - waar kunnen we besparen, hoe kunnen we efficiënter zijn, en hoe kunnen we ons aanpassen aan nieuwe omstandigheden?
Er is geen eenduidige oplossing voor het probleem, en additionele productie levert ons op langere termijn niets op. Misschien is het tijd om deze uitdaging aan te gaan en te kijken naar hoe we thuis ons watergebruik kunnen optimaliseren.