Het ondergrondse Veluwemassief is bij uitstek geschikt om als grondwaterbron te voorzien in de stijgende vraag naar drinkwater, stelt Jos Peters. Adviseur Herman van Dam plaatst in een opiniebijdrage op H2O kanttekeningen en stelt: "Bezoedel de ondergrondse waterschat van Veluwe niet met van elders aangevoerd systeemvreemd water." Jos Peters reageert.
Door Jos Peters
Jos PetersAllereerst dank aan Herman van Dam voor zijn reactie op mijn ideeën voor de Veluwe. Veluwe goes viral. Ongeveer een half jaar geleden hadden hij en ik ook contact. Ik was op zijn studies gestuit toen ik op zoek was naar de eigenlijke reden waarom de jaren-70-plannen van de Commissie Infiltratie Veluwe niet zijn gerealiseerd. Voor wie over die zoektocht wil lezen, zie mijn LinkedIn blog van 3 oktober 2019. Die blog ‘Het Veluwemassief als wateraccu’ geeft de achtergronden van wat ik voor me zie.
De reactie van Van Dam biedt me mooi de gelegenheid een aantal zaken te verduidelijken. Dat lukt niet in opiniërende bijdragen voor een dagblad of vakblad. De redacties houden je immers aan een beperkt aantal woorden. Nu kan ik helemaal losgaan. Toch beperk ik me tot drie zaken die Van Dam te berde brengt.
Infiltreren
Kanttekening een. Kennelijk heb ik verzuimd duidelijk te maken dat ik niet bepleit om water te infiltreren in bestaande, natuurlijke vennen. Deze kunnen niet bestaan zonder slecht doorlatende bodem of ondergrond. Het waterpeil in die vennen is doorgaans ruim boven het natuurlijke grondwaterpeil. Het infiltreren zou moeizaam zijn en inderdaad de natuurwaarden van de bestaande vennen raken.
De Bijenorchis (Ophrys apifera) komt voor binnen enkele meters van infiltratieplassen op Goeree OverflakkeeNee, ik stel voor om middenin de 50.000 ha monotoon naaldbos, waar de grondwaterstand tientallen meters diep is, een aantal nieuwe ondiepe vennen aan te leggen met een wateroppervlak van zeg 30 ha (minder dan 0,1% van het totale naaldbos op de Veluwe) die dagelijks met groot gemak 300.000 m3 kunnen infiltreren.
En inderdaad, de fraaie vennen in natuurgebied De Kampina kunnen landschappelijk gezien daarvoor model staan. Ervaringen van duinwaterbedrijven laten zien dat na Open Infiltratie Nieuwe Stijl in en om infiltratieplassen zeer waardevolle planten gedijen. Zelfs in hun voortbestaan bedreigde soorten die prijken op rode lijsten. Ik verwijs verder naar het boek (in voorbereiding) van Marten Annema: ‘40 jaar waterwinning en natuurbeheer in de Middel- en Oostduinen op Goeree’.
'Bezoedelen'
Punt twee doet meer pijn. Van Dam gebruikt het woord ‘bezoedelen’. Mensen die mij kennen, met wie ik werk, voor wie ik werk, weten dat het niet alleen mijn professie is maar ook een diepgevoelde overtuiging dat we wereldwijd het watersysteem schoon en onberispelijk dienen te houden. Biodiversiteit, recreatie, voedselproductie en -ja ook- watervoorziening hebben daar belang bij. De jaren-70-plannen reppen van voorzuivering ‘om het water met hoge snelheid te kunnen infiltreren’. Doel toen was ‘het beperken van exploitatie activiteiten in het terrein’ en van de noodzaak om frequent ‘slib te moeten verwijderen’.
Mijn opzet is echt een compleet andere. Om de ondergrond maximaal te beschermen, om in de vennen waternatuur te laten ontstaan, is in mijn opzet het water zeer ver gezuiverd. In berekeningen van mijn collega’s Marcel Bakker en Gerard van Houwelingen gaan we uit van de trits viswering, microzeven en voorts coagulatie, flocculatie, sedimentatie en snelfiltratie om het water vrij te maken van algen, wieren, zwevende stof, daaraan gebonden fosfaat en metalen. Aansluitend verwijdert behandeling met UV/Ozon/H2O2 en aktief koolfiltratie ook organische microverontreinigingen (gewasbeschermingsmiddelen, medicijnresten).
Zelfs met al deze stappen kost het innemen, voorzuiveren en aanvoeren niet meer dan een kwartje per kuub: een kwart cent per emmer. Desgewenst kan ook de ionensamenstelling worden aangepast. De zuiveringsstappen transformeren het rivierwater tot kraakhelder voedselarm water. Schoner dan regenwater dat wél ongehinderd op de Veluwe valt. Let op, het infiltratiewater is nog geen drinkwater, want nog niet microbiologisch veilig. Het is de ondergrond die én een enorme buffer is én zorgt voor verwijdering en inactivatie van ziekteverwekkende bacteriën, virussen en protozoa.
Systeemvreemd water
Dan het laatste punt: ja, het voorgezuiverde infiltratiewater is van elders aangevoerd ‘systeemvreemd’ water. Toegegeven, op de Veluwe is enkel regenwater ‘eigen water’. Al het andere komt van buiten en is kennelijk verdacht. Ik benadruk dat water altijd in beweging is, soms zeer langzaam als het is opgeslagen in gletsjers, ijskappen of diepe ondergrond. Iedereen kent de hydrologische kringloop.
Iedereen beseft dat wereldwijd al het water ooit zeewater was, waterdamp, regen, sneeuw, grondwater, rivierwater. Iedereen heeft watermoleculen in zijn lichaam die ooit in het lichaam van Karel de Grote aanwezig waren of die reeds een bovenstrooms maagdarmkanaal zijn gepasseerd. Het wil er bij mij niet in dat waterbedrijven wel drinkwater aan hun klanten mogen voorzetten bereid uit rivierwater, maar dat het omdat het niet gebiedseigen is niet in de natuur mag worden gebracht. Zélfs niet met een zeer uitgebreide zuivering.
Was het Midas Dekkers die zei ‘Over niets wordt meer gerept dan over ongerepte natuur’? Dus toen ik mijn ideeën opschreef, verwachtte ik dat ik met pek en veren zou worden overgoten: het infiltratiewater is gebiedsvreemd, de Veluwe is Natura 2000 gebied, wat vindt Brussel ervan, past het idee wel in de Kader Richtlijn Water, je voert met het infiltratiewater ook stikstof aan, wie gaat het betalen, is het wel de kerntaak van waterschap of waterbedrijf om de Veluwe op te laden, zelfs als ze grensontkennend samenwerken, het oppompen van water de Hoge Veluwe op kost energie, het opladen zou kunnen leiden tot grondwateroverlast. Ik stel vast dat als we in Nederland iets echt willen, vinden we een reden, kunnen we het ook en toveren we geld tevoorschijn uit diepe zakken. Daarentegen, als we iets niet willen, vinden we een excuus, laten het sneuvelen of rekenen het kapot.
Grondwateroverlast
Dat van die grondwateroverlast is natuurlijk juist. Het zou kunnen optreden. Maar het opladen maakt juist extra bronnen beschikbaar als we met lokale grondwaterwinningen eventuele overlast voorkomen. Die overlast zou er overigens ook al zijn ware het niet dat Staatsbosbeheer en Heidemij eind van de 19de eeuw gebieds- en landschapsvreemd naaldbos hadden aangeplant in gebied dat we nu aanmerken als Natura2000.
Als ik het opladen van de Veluwe nogmaals bepleit, zal ik het op zijn minst framen met ‘intelligent opladen’. Het kan ons watersysteem ietwat hybride maken. Als in toekomstige zomers de neerslagtekorten opnieuw groeien (het tekort is in deze tweede week van het groeiseizoen 2020 alweer hoger dan in de extreem droge jaren 1976 en 2018) kunnen we het watersysteem in het oosten van ons land enigszins ontzien. Want we kunnen winningen op de Veluwe extra laten bijspringen.
Jos Peters is management consultant drinkwater bij Royal HaskoningDHV
MEER INFORMATIE
Opiniebijdrage Herman van Dam: Infiltratie Veluwe: oud water in nieuwe zakken?
Een interessant gegeven is dat 80% van ons drinkwater thuis wordt verbruikt. Daar ligt een enorme uitdaging, maar ook een kans om echt verschil te maken. Door slimmer om te gaan met de distributie van water, kunnen we helpen om het verbruik te verminderen zonder dat we daar veel van merken. Dit zou niet alleen helpen om onze waterbronnen te sparen, maar ook de druk op het systeem tijdens droge perioden verlagen.
Dit gaat verder dan alleen maar korter douchen; het gaat om een bewuste verandering in ons dagelijks leven om ervoor te zorgen dat er genoeg water is voor iedereen. Iemand iets gunnen. Beginnen met het nadenken over de oplossingen menukaart ook met water zoals we dat met energie doen - waar kunnen we besparen, hoe kunnen we efficiënter zijn, en hoe kunnen we ons aanpassen aan nieuwe omstandigheden?
Er is geen eenduidige oplossing voor het probleem, en additionele productie levert ons op langere termijn niets op. Misschien is het tijd om deze uitdaging aan te gaan en te kijken naar hoe we thuis ons watergebruik kunnen optimaliseren.