Ruim 60 miljoen mensen wereldwijd verliezen rond het jaar 2100 zeker 5 procent van hun zoetwatervoorraad als de zeespiegel volgens het meest extreme scenario stijgt. Dat voorspelt nieuw onderzoek van de Universiteit Utrecht en Deltares. Oorzaak is de verzilting van het grondwater.
Die verzilting is nu al een probleem in kustgebieden en zal alleen maar erger worden door het veranderende klimaat, aldus het promotieonderzoek van Daniel Zamrksy aan de Universiteit Utrecht. Samen met zijn promotoren Marc Bierkens en Gualbert Oude Essink scheef hij hierover een artikel in het tijdschrift Earth’s Future.
Gualbert Oude EssinkHet is voor het eerst dat het effect van zeespiegelstijging voor de grondwatervoorraden in kustgebieden over de hele wereld in kaart is gebracht, vertelt Oude Essink. "Voor Nederland bijvoorbeeld is al veel bekend over de gevolgen van een zeespiegelstijging voor het grondwatersysteem, maar van veel minder ontwikkelde landen hebben we nog helemaal niet zoveel gegevens. Pas de laatste tien jaar zijn er enorm veel databanken van de ondergrond bij gekomen."
Momenteel leven volgens het Utrechtse onderzoek wereldwijd meer dan 1,2 miljard mensen in kustgebieden. Hun belangrijkste bron voor zoet water is vaak grondwater. Maar dat grondwater verzilt dus als gevolg van zeespiegelstijging.
Klimaatscenario’s
De onderzoekers gebruikten modellen om de verzilting van het grondwater in kustgebieden te voorspellen aan de hand van drie verschillende klimaatscenario’s van het IPCC. Die gaan uit van de toename van CO2-concentraties in de atmosfeer bij al dan niet gewijzigd beleid.
"Als we geen maatregelen nemen en wereldwijd doorgaan met bijvoorbeeld het bouwen van kolencentrales, wordt het warmer en zal de zeespiegel sneller stijgen", verklaart Oude Essink. "In onze modellen koppelen we de zeespiegelstand aan gegevens over de ondergrond en de neerslag. Daaruit blijkt dat er dan minder zoetwater in de ondergrond zal zitten door verzilting."
In dit zogenaamde ‘business as usual’-scenario zal dat rond 2100 ruim 60 miljoen mensen in de directe kustzone raken en rond 2300 zelfs ruim 120 miljoen mensen. In het ‘best case’-scenario, waarbij dus wel alles op alles wordt gezet om de opwarming van de aarde te beperken, betreft het rond 2100 8 miljoen mensen en rond 2300 16 miljoen mensen, zo blijkt uit de resultaten. "Nú aanpassen maakt dus uit", stelt Oude Essink.
Brak tot zout water
De meest kwetsbare gebieden wereldwijd zijn de gebieden waar mensen afhankelijk zijn van zoet grondwater en niet op een waterleidingnetwerk zijn aangesloten. Dat zijn vooral de laaggelegen kuststroken in Afrika, Zuid-Amerika en Zuidoost-Azië. "Dan betekent het dus dat ze er brak tot zout water onttrekken uit de grond", aldus Oude Essink. "Daarvan krijgen ze op termijn vaker hart- en vaatziekten en ze kunnen hun gewassen niet meer besproeien."
Het is volgens de onderzoekers daarom zaak om juist voor deze gebieden meer lokale en regionale data te verzamelen, zodat de modellen verder zijn te fijnen. Oude Essink: "Dit zijn tweedimensionale modellen, zodat het oppervlaktewatersysteem er slechts eenvoudig in zit. We willen nu ook driedimensionale modellen gaan maken, waarmee we de gevolgen beter kunnen inschatten. Met die resultaten kunnen we nog meer urgentie creëren."
Een interessant gegeven is dat 80% van ons drinkwater thuis wordt verbruikt. Daar ligt een enorme uitdaging, maar ook een kans om echt verschil te maken. Door slimmer om te gaan met de distributie van water, kunnen we helpen om het verbruik te verminderen zonder dat we daar veel van merken. Dit zou niet alleen helpen om onze waterbronnen te sparen, maar ook de druk op het systeem tijdens droge perioden verlagen.
Dit gaat verder dan alleen maar korter douchen; het gaat om een bewuste verandering in ons dagelijks leven om ervoor te zorgen dat er genoeg water is voor iedereen. Iemand iets gunnen. Beginnen met het nadenken over de oplossingen menukaart ook met water zoals we dat met energie doen - waar kunnen we besparen, hoe kunnen we efficiënter zijn, en hoe kunnen we ons aanpassen aan nieuwe omstandigheden?
Er is geen eenduidige oplossing voor het probleem, en additionele productie levert ons op langere termijn niets op. Misschien is het tijd om deze uitdaging aan te gaan en te kijken naar hoe we thuis ons watergebruik kunnen optimaliseren.