WMO: watercyclus wereldwijd steeds meer verstoord

Door klimaatverandering en menselijke activiteiten raakt de hydrologische cyclus wereldwijd uit balans. Dat vormt een bedreiging voor de waterzekerheid op de lange termijn volgens de Wereld Meteorologische Organisatie (WMO).

De VN-organisatie geeft een uitgebreide beoordeling van de mondiale watervoorraden in het nieuwe rapport State of Global Water Resources 2022. Door droogtes en extreme regenval gaan levens verloren en is er forse economische schade. Het smelten van sneeuw, ijs en gletsjers vergroot het risico op onder meer overstromingen. Daardoor staat de lange termijn waterzekerheid onder druk voor vele miljoenen mensen.

Veel rampen watergerelateerd
Volgens Jukka Petteri Taalas, de Finse secretaris-generaal van de WMO, is de overgrote meerderheid van de rampen watergerelateerd. “Daarom vormen waterbeheer en -monitoring de kern van het wereldwijde initiatief Early Warnings For All. Veel van de landen waarop de actie binnen dit initiatief is gericht, kampten vorig jaar met grote overstromingen of droogtes.”

Geen van deze landen beschikt echter over tijdige en nauwkeurige hydrologische gegevens. Dat maakt vroegtijdige actie lastig, aldus Petteri Taalas. Het betreft met name landen in Afrika, Azië en het Midden-Oosten. “Het rapport is een oproep tot actie voor zowel meer gegevensuitwisseling om zinvolle vroegtijdige waarschuwingen mogelijk te maken als voor een meer gecoördineerd en geïntegreerd beleid voor waterbeheer. Dit moet een integraal onderdeel zijn van klimaatactie.”

Er zijn meer investeringen nodig in het verbeteren van de monitoring, gegevensuitwisseling en internationale samenwerking. Hiervoor is het WMO Hydrological Status and Outlook System (HydroSOS) in ontwikkeling.

Belangrijke uitgave
Aan het WMO-rapport heeft een groot aantal organisaties en experts een bijdrage geleverd. Zoals het Delftse kennisinstituut Deltares met onder andere model simulaties. Daarover staat een toelichting op de eigen site.

Albrecht Weerts, data model integratie expert en senior expert hydrologie bij Deltares, noemt het WMO-rapport een belangrijke uitgave. “We hebben te maken met een veranderend en steeds grilliger klimaat. Het bij elkaar brengen van diverse hydrologische modelsimulaties en de beschikbare metingen van afvoer, grondwater, gletsjers en reservoirs, zoals in dit rapport, levert jaarlijks een betrouwbaar beeld op van de status en trends van waterbeschikbaarheid globaal.”

De informatie helpt beleidsmakers om water en reservoirs in de nabije toekomst beter te beheren, zegt Weerts. “Zo kunnen we beter omgaan met toenemende extremen.”

Grote impact van El Niño verwacht
Een greep uit de bevindingen over 2022 in het WMO-rapport:

• Bij meer dan 50 procent van de mondiale stroomgebieden waren er afwijkingen van de omstandigheden voor een normale rivierafvoer. De meeste van deze gebieden waren droger dan normaal, terwijl de omstandigheden in een kleiner deel van de bekkens juist een afwijking naar boven of ver boven normaal vertoonden.

• Als vervolg hierop: de instroom in meer dan 60 procent van de grote waterreservoirs was normaal of zat daaronder. Het is een uitdaging om alle gebruikers van water te voorzien, nu het klimaat steeds veranderlijker wordt.

• De afwijkingen in bodemvocht en verdamping vormen een weerspiegeling van de afwijkingen in de omstandigheden voor rivierafvoer. Bijvoorbeeld in Europa nam in de zomer van 2022 de verdamping toe als gevolg van een grote hittegolf en droogte, terwijl de bodemvochtigheid en rivierafvoeren verminderden. Het zorgde niet alleen voor uitdagingen in de landbouw, maar ook moesten energieplannen worden stopgezet vanwege het gebrek aan koelwater.

• De omschakeling van La Niña in 2022 naar El Niño in 2023 heeft waarschijnlijk een grote impact op de hydrologische cyclus. Dat analyseert het WMO in het rapport van volgend jaar.

• Op allerlei plekken in de wereld neemt het smelten van sneeuw, ijs en gletsjers toe. In 2022 bleef de sneeuwbedekking in de Alpen, cruciaal voor het voeden van grote rivieren als de Rijn, Donau, Rhône en Po, veel lager dan gemiddeld. In de Europese Alpen ging meer gletsjermassa verloren dan ooit eerder gemeten.

• In 2022 waren er in veel landen watergerelateerde rampen. Grote delen van Europa kregen in de zomer te maken met ernstige droogte. Dit belemmerde het scheepstransport over rivieren als de Donau en de Rijn. In Frankrijk werd de productie van nucleaire elektriciteit verstoord door een gebrek aan koelwater.

• Buiten Europa zorgden droogtes en daarmee gepaard gaande lage rivierafvoeren voor forse problemen bij onder meer de Mississippi in de VS en in de stroomgebieden van Rio de la Plata (Zuid-Amerika) en de Yangtze-rivier in China. In de Hoorn van Afrika leidde langdurige droogte tot een grote humanitaire crisis. Het stroomgebied van de Indus in Pakistan kreeg daarentegen te maken met een megaoverstroming. Daarbij zijn minstens 1.700 mensen omgekomen en werden 33 miljoen mensen getroffen.

Hydrologische gebeurtenissen met een grote impact in 2022, met overstromingen in blauw aangegeven en droogtes in rood | Bron WMO Clobal State of the Climate Report 2022, EM-DAT, 2023, World Bank, ReliefWeb and others.