Het oppervlaktewater in het werkgebied van Schieland en Krimpenerwaard bevat naast veel fosfaat, bestrijdingsmiddelen, Amerikaanse rivierkreeften ook hoge concentraties PFAS. Tezamen zorgen ze ervoor dat de kwaliteit van het water onverminderd onder druk staat.
Dat blijkt uit de jaarlijkse rapportage waterkwaliteit die Schieland en Krimpenerwaard deze week over 2023 heeft gepubliceerd. Het hoogheemraadschap deed deze keer ook onderzoek naar de aanwezigheid van per- en polyfluoralkylstoffen in het gebied. De metingen leerden dat de stoffen in álle wateren voorkomen. “In elk monster dat is onderzocht zijn 15 tot 25 verschillende PFAS-stoffen aangetroffen.”
In Schieland zit meer PFAS in het water dan in de Krimpenerwaard, blijkt uit het onderzoek. Op enkele plekken in dit deel van het werkgebied zijn zeer hoge concentraties PFAS gevonden, staat in de rapportage.
De nieuwe risicogrenswaarden zoals voorgesteld door het RIVM worden overal ver overschreden, honderden tot duizenden keren. In het Kralings Zwembad zitten zoveel PFAS dat de provincie een negatief zwemadvies heeft ingesteld. “Zwemmers zouden hier alleen via zwemmen al meer dan de dagelijks toelaatbare inname aan PFAS binnen kunnen krijgen.”
Rivierkreeften
De vervuiling met PFAS komt boven op de bestaande factoren die de waterkwaliteit negatief beïnvloeden. Zoals de Amerikaanse rivierkreeften die met name in de Krimpenerwaard een negatieve uitwerking hebben op het onderwaterleven door het losknippen en eten van planten.
“Waar tien jaar geleden nog in vrijwel iedere sloot in de Krimpenerwaard onderwaterplanten groeiden, was dat in 2023 nog maar in één op de dertig sloten”, schrijft het hoogheemraadschap. “Zonder waterplanten kunnen de doelen voor de Kaderrichtlijn Water 2022-2027 niet worden gehaald.”
Volgens de rapportage voldoen de boezems en de plassen grotendeels aan de doelstellingen van de richtlijn. De zogeheten lijnvormige wateren voldoen daarentegen vaak nog niet aan de ecologische doelen.
Vooral op het gebied van waterplanten en macrofauna worden de gestelde doelen nog niet bereikt, aldus het rapport. Dit terwijl lijnvormige wateren belangrijk zijn voor de uitwisseling van materiaal en organismen, en vaak een hogere biodiversiteit hebben dan geïsoleerde stilstaande wateren.
Het hoogheemraadschap heeft 26 verschillende KRW-waterlichamen, waarvan er 4 voor alle biologische groepen voldoen aan het doel van de KRW. Dat zijn de Zevenhuizerplas, Lage Bergse Bos, Hoge Bergse Bos en Eendragtspolder.
Bestrijdingsmiddelen
De normen voor bestrijdingsmiddelen worden op veel plaatsen overschreden. Daarnaast gaat het ook om veel verschillende bestrijdingsmiddelen. In 2023 zijn in totaal 54 verschillende bestrijdingsmiddelen aangetroffen, meldt de rapportage. Daarvan overschreden 14 stoffen de normen. “De grootste overschrijding werd veroorzaakt door de verboden stof dichloorvos. Deze stof overschreed de norm 310 keer op een locatie in de Polder Bleiswijk.”
Het is opvallend dat schadelijke effecten voor planten en dieren vrijwel alleen maar optreden op meetlocaties in het glastuinbouwgebied, aldus de rapportage. “De acute effecten lopen op tot 7 procent. Dat betekent dat 1 op de 14 soorten op deze locatie waarschijnlijk direct doodgaat. De chronische effecten lopen zelfs op tot 15-20 procent schade. Dat betekent dat meer dan 1 op de 6 soorten planten en dieren last heeft van de aanwezige bestrijdingsmiddelen.”
Fosfaat
Bijna overal in het werkgebied meet het hoogheemraadschap hoge concentraties fosfaat in het water. “De grootste hoeveelheid fosfaat wordt gemeten in het glastuinbouwgebied in Lansingerland en de Zuidplaspolder.” Ook stikstof wordt het meest gemeten in het glastuinbouwgebied.
De gemeten concentraties van de nutriënten zijn te hoog, maar feit is ook dat de hoeveelheid fosfaat en stikstof in het glastuinbouwgebied in 2023 lager was dan in voorgaande jaren. “De hoeveelheid fosfaat neemt af in gebieden met grasland, stedelijk gebied, de boezems en het glastuinbouwgebied. De hoeveelheid stikstof neemt af in de boezems”, staat in de rapportage.
Een interessant gegeven is dat 80% van ons drinkwater thuis wordt verbruikt. Daar ligt een enorme uitdaging, maar ook een kans om echt verschil te maken. Door slimmer om te gaan met de distributie van water, kunnen we helpen om het verbruik te verminderen zonder dat we daar veel van merken. Dit zou niet alleen helpen om onze waterbronnen te sparen, maar ook de druk op het systeem tijdens droge perioden verlagen.
Dit gaat verder dan alleen maar korter douchen; het gaat om een bewuste verandering in ons dagelijks leven om ervoor te zorgen dat er genoeg water is voor iedereen. Iemand iets gunnen. Beginnen met het nadenken over de oplossingen menukaart ook met water zoals we dat met energie doen - waar kunnen we besparen, hoe kunnen we efficiënter zijn, en hoe kunnen we ons aanpassen aan nieuwe omstandigheden?
Er is geen eenduidige oplossing voor het probleem, en additionele productie levert ons op langere termijn niets op. Misschien is het tijd om deze uitdaging aan te gaan en te kijken naar hoe we thuis ons watergebruik kunnen optimaliseren.