Er zijn weinig of geen gevaren die wereldwijd meer levens eisen en meer economische verliezen veroorzaken dan droogte. Dat stelt de UN Convention to Combat Desertification (UNCCD) in een nieuw rapport.
Volgens de VN-organisatie blijkt uit data over droogte dat er sprake is van een “ongekende noodsituatie op planetaire schaal”. De enorme gevolgen van door de mens veroorzaakte droogtes – ofwel als gevolg van de opwarming van de aarde – beginnen nog maar net duidelijk te worden, wordt opgemerkt.
De UNCDD presenteerde het rapport Global Drought Snapshot 2023, the need fot proactive action bij de start van de klimaattop COP28 in Dubai. De publicatie is opgesteld samen met de International Drought Resilience Alliance, waarbij 36 landen (onder andere België) en 27 organisaties zijn aangesloten.
Stille verwoesting
Ibrahim Thiaw (foto: UNCCD)Droogte wordt in tegenstelling tot andere rampen vaak niet opgemerkt, zegt topman Ibrahim Thiaw van de UNCCD. Daardoor is er niet onmiddellijk een publieke en politieke reactie. ”Deze stille verwoesting houdt een cyclus van verwaarlozing in stand, waardoor de getroffen bevolkingsgroepen de lasten alleen moeten dragen.”
Thiaw hoopt dat de publicatie een wake-up call is. Hij wijst erop dat de frequentie en ernst van droogtes toenemen, de watervoorraden steeds meer opraken, de opbrengsten van oogsten dalen, de biologische diversiteit blijft afnemen en hongersnoden zich verspreiden. “Daarom is er een verandering nodig die zorgt voor een transformatie.”
Meer gewelddadige waterconflicten
Weinig of geen gevaren eisen meer levens, veroorzaken meer economische verliezen en beïnvloeden meer maatschappelijke sectoren dan droogte, aldus het rapport. “Verschillende landen hebben al te maken met hongersnood als gevolg van de klimaatverandering. Gedwongen migratie neemt wereldwijd toe, er zijn meer gewelddadige waterconflicten en de ecologische basis voor het leven op aarde erodeert sneller dan ooit tevoren in de menselijke geschiedenis.”
Er wordt een breed scala aan data uit de hele wereld gepresenteerd. Geen enkele regio ontsnapt aan toenemende droogte en verwoestijning, met de grootste problemen in Afrika ten zuiden van de Sahara, Centraal- en Zuidoost-Azië en delen van Midden- en Zuid-Amerika.
Een constatering over Europa in het afgelopen jaar: het was 500 jaar geleden dat dit werelddeel voor het laatst een droogte kende die net zo erg was als in 2022. Ongeveer 630.000 vierkante kilometer (ruwweg de oppervlakte van Italië en Polen samen) kampte met droogte, toen Europa de heetste zomer en het op één na warmste jaar ooit beleefde. Dat is bijna vier keer het gemiddelde tussen 2000 en 2022. In deze eeuw is ook jaarlijks gemiddeld 73.000 vierkante kilometer landbouwland in de EU (circa 5 procent) getroffen door droogte, waardoor oogsten mislukt zijn.
Efficiënt waterbeheer nodig
De UNCCD presenteert in het rapport ook verschillende oplossingen. Zo pleit de VN-organisatie voor bindende mondiale overeenkomsten voor proactieve maatregelen die landen moeten nemen om de perioden van droogte in te dammen. “Hoe minder ruimte de ontwikkelde menselijke wereld in beslag neemt, des te beter de natuurlijke hydrologische cycli intact blijven.”
Landherstel, duurzaam landbeheer en natuurpositieve landbouwpraktijken (bijvoorbeeld droogteresistente gewassen en efficiënte irrigatiemethoden) worden als cruciaal gezien voor het opbouwen van mondiale veerkracht tegen droogte. Ook efficiënt waterbeheer is van wezenlijk belang. Het gaat onder meer om investeringen in duurzame watervoorzieningssystemen en bevordering van waterefficiënte technologieën.
Verder worden rampenparaatheid en systemen voor vroegtijdige waarschuwing van droogte genoemd. Dat vraagt om internationale samenwerking, kennisdeling en ecologische en sociale rechtvaardigheid.
Landen die de afgelopen twee jaar de noodtoestand vanwege droogte uitriepen I bron: Global Drought Snapshot 2023 (UNCCD/IDRA)
Een interessant gegeven is dat 80% van ons drinkwater thuis wordt verbruikt. Daar ligt een enorme uitdaging, maar ook een kans om echt verschil te maken. Door slimmer om te gaan met de distributie van water, kunnen we helpen om het verbruik te verminderen zonder dat we daar veel van merken. Dit zou niet alleen helpen om onze waterbronnen te sparen, maar ook de druk op het systeem tijdens droge perioden verlagen.
Dit gaat verder dan alleen maar korter douchen; het gaat om een bewuste verandering in ons dagelijks leven om ervoor te zorgen dat er genoeg water is voor iedereen. Iemand iets gunnen. Beginnen met het nadenken over de oplossingen menukaart ook met water zoals we dat met energie doen - waar kunnen we besparen, hoe kunnen we efficiënter zijn, en hoe kunnen we ons aanpassen aan nieuwe omstandigheden?
Er is geen eenduidige oplossing voor het probleem, en additionele productie levert ons op langere termijn niets op. Misschien is het tijd om deze uitdaging aan te gaan en te kijken naar hoe we thuis ons watergebruik kunnen optimaliseren.