Via hun eten en het drinkwater krijgen Nederlanders te veel per- en polyfluoralkylstoffen (PFAS) binnen, volgens een nieuwe studie van het RIVM. Het geldt sterker voor drinkwater dat van oppervlaktewater is gemaakt dan voor drinkwater uit grondwater.
Uit het onderzoek van het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu blijkt dat mensen vooral via hun voedsel worden blootgesteld aan PFAS. Op deze manier krijgen zij drie keer zoveel van de stoffen binnen dan via drinkwater.
PFAS is de verzamelnaam van duizenden chemische stoffen die door de mens zijn gemaakt en niet van nature voorkomen in het milieu. Als mensen lange tijd meer PFAS binnenkrijgen dan de gezondheidskundige grenswaarde, zijn er schadelijke effecten op de gezondheid mogelijk.
Veel PFAS in vis
Wat betreft voedsel kunnen er met name in vissen PFAS zitten. Het RIVM noemt verder koffie, thee, graanproducten, melkproducten, vlees, eieren, fruit en groenten. Van de twintig typen PFAS die zijn onderzocht, krijgen mensen vooral PFUnDA (perfluorundecanoaat), PFOS (perfluoroctaansulfonaten) en PFDA (perfluordecaanzuur) binnen. Deze typen zijn veel in vis te vinden.
Bij drinkwater hangt de hoeveelheid PFAS af van het soort water waarvan het is gemaakt, aldus de studie. Via drinkwater dat van grondwater is gemaakt, krijgen mensen minder PFAS binnen dan via drinkwater uit oppervlaktewater. Dat is ook goed verklaarbaar: in oppervlaktewater zitten meer PFAS dan in grondwater.
Nauwkeuriger beeld dan eerder
Dat de hoeveelheid PFAS via voedsel en drinkwater uitkomt boven de gezondheidskundige grenswaarde, is geen nieuwe constatering. Het RIVM had dit al in een eerder onderzoek vastgesteld aan de hand van een schatting met gegevens over PFAS in voedsel uit 2009.
De huidige studie geeft wel een nauwkeuriger beeld, omdat nieuwe informatie over voedsel en drinkwater uit 2021 en 2022 is gebruikt en er meer typen PFAS zijn meegenomen. Ondanks dat laatste is de hoeveelheid PFAS die mensen kunnen binnenkrijgen, ongeveer 40 procent lager dan eerder was berekend.
Het RIVM beveelt aan om gevarieerd te eten. Dan eten mensen niet te vaak voedsel met een hoge hoeveelheid PFAS. Ook wordt aangeraden om water uit de kraan te blijven drinken.
PFAS-DOOFPOT BIJ CHEMOURS?
PFAS staan flink in de mediabelangstelling. Zo deed de tv-uitzending De PFAS-doofpot van Zembla op 15 juni veel stof opwaaien. Volgens het journalistieke onderzoeksprogramma wist het chemieconcern DuPont (nu na afsplitsing Chemours) al dertig jaar geleden dat de fabriek in Dordrecht het grondwater in de omgeving ernstig vervuilde met PFOA (perfluoroctaanzuur), maar werd dat decennialang verzwegen. Ook worden in een wijde omtrek hoge waarden van PFAS in sloten, zwem- en natuurplassen aangetroffen. Advocaat Bénédicte Ficq liet daarop weten namens de omwonenden een massa-aangifte tegen Chemours voor te bereiden.
Het bedrijf stelt in een reactie dat de Zembla-uitzending weinig meer is dan schandaaljournalistiek. Veel van de beweringen zijn gebaseerd op oude, vage en/of ontkrachte aantijgingen, wordt opgemerkt. Voor het openbaar maken van de informatie over PFAS in het oppervlaktewater verwijst Chemours naar Waterschap Rivierenland. Het waterschap heeft de bemonstering van het oppervlaktewater gedaan en is eigenaar van de gegevens.
Afgelopen woensdag (5 juli) hield de commissie voor Infrastructuur en Waterstaat van de Tweede Kamer een hoorzitting over de PFAS-problematiek bij het Dordtse bedrijf. Chemours Nederland werd daarbij vertegenwoordigd door directeur An Lemaire en Frenk Hulsebosch, senior business director (zie hun introductie). Lemaire vertelde dat het bedrijf heeft meegewerkt aan eerdere onderzoeken en op basis van de beschikbare kennis in de tijd juist en zorgvuldig heeft gehandeld. Kamerleden bleken allerminst overtuigd.
LEES OOK
H2O Actueel: RIVM: drinkwater bevat vaak te hoge concentraties PFAS
Een interessant gegeven is dat 80% van ons drinkwater thuis wordt verbruikt. Daar ligt een enorme uitdaging, maar ook een kans om echt verschil te maken. Door slimmer om te gaan met de distributie van water, kunnen we helpen om het verbruik te verminderen zonder dat we daar veel van merken. Dit zou niet alleen helpen om onze waterbronnen te sparen, maar ook de druk op het systeem tijdens droge perioden verlagen.
Dit gaat verder dan alleen maar korter douchen; het gaat om een bewuste verandering in ons dagelijks leven om ervoor te zorgen dat er genoeg water is voor iedereen. Iemand iets gunnen. Beginnen met het nadenken over de oplossingen menukaart ook met water zoals we dat met energie doen - waar kunnen we besparen, hoe kunnen we efficiënter zijn, en hoe kunnen we ons aanpassen aan nieuwe omstandigheden?
Er is geen eenduidige oplossing voor het probleem, en additionele productie levert ons op langere termijn niets op. Misschien is het tijd om deze uitdaging aan te gaan en te kijken naar hoe we thuis ons watergebruik kunnen optimaliseren.