Het oppervlakte- en het grondwater zijn op veel plekken in de wereld vervuild met per- en polyfluoralkylstoffen (PFAS). Vaak worden daarbij de veilige grenzen voor drinkwater overschreden, zo blijkt uit een Australisch onderzoek.
In de studie is voor het eerst de milieubelasting van PFAS op mondiale schaal gekwantificeerd. Hiervoor zijn gegevens gebruikt van ruim 45.000 monsters van oppervlakte- en grondwater die over een periode van twintig jaar zijn verzameld.
Op basis van de beoordeling van de niveaus van PFAS-verontreiniging stellen de onderzoekers vast dat in een flink aantal bronnen de risicogrenzen voor drinkwater worden overschreden (zie de wereldkaart). Over het onderzoek is een publicatie verschenen in Nature Geoscience.
PFAS is de verzamelnaam voor een groep van meer dan 14.000 door de mens gemaakte chemische stoffen die in heel wat producten en industriële toepassingen en processen worden gebruikt. Zij breken nauwelijks af en kunnen schadelijke effecten hebben voor de gezondheid en het milieu.
Mate van overschrijding afhankelijk van risicogrens
In een aanzienlijk deel van de oppervlakte- en grondwateren waar monsters zijn genomen, worden de PFAS-richtlijnen voor drinkwater overschreden. De mate van overschrijding hangt af van de jurisdictie en de PFAS-bron.
Hierbij speelt mee dat landen verschillende grenswaarden voor PFAS in drinkwater hanteren. Zo gaat Health Canada uit van de strenge norm van in totaal minder dan 30 nanogram per liter (ng/l) voor PFAS. Op basis daarvan is er een overschrijding in 69 procent van de mondiale grondwatermonsters zonder bekende besmettingsbron. De Verenigde Staten hanteren soepeler criteria en daarmee wordt in 32 procent van dezelfde monsters de veilige grenzen overschreden.
Wordt uitgegaan van de gezondheidskundige grenswaarde van de Europese Unie voor de som van alle PFAS in drinkwater (500 ng/l), dan gaat het om slechts 6 procent van de grondwatermonsters. Daarnaast wordt voor de som van 20 geselecteerde PFAS een grenswaarde van 100 ng/l geadviseerd. Bij die norm zijn er wereldwijd overschrijdingen in 16 procent van de monsters.
Drinkwater grotendeels veilig
Het was al bekend dat per- en polyfluoralkylstoffen wijdverspreid zijn in het milieu, zegt Denis O’Carroll, professor aan UNSW Sydney en hoofdauteur van de studie. “Maar ik was verrast dat de verontreiniging in een groot deel van de bronwateren uitkomt boven wat als veilige grenzen voor drinkwater wordt beschouwd. Het gaat om meer dan 5 procent, en soms zelfs 50 procent.”
Hij wijst erop dat de PFAS-sporen worden aangetroffen in bronwater en niet in het drinkwater zelf dat eerst nog wordt gezuiverd. “Drinkwater is grotendeels veilig. Ik aarzel niet om het te drinken. Ik wil ook niet suggereren dat flessenwater beter is, want daarbij gebeurt niets anders dan bij het water wat uit de kraan komt.”
Europa een PFAS-hotspot
Op de wereldkaart is te zien dat Australië, China, Europa en Noord-Amerika PFAS-hotspots in vergelijking met de rest van de wereld. Dat heeft echter ook te maken met het aantal verzamelde monsters, wat het beeld vertekent.
Mondiaal is maar een deel van de locaties met een hoog gebruik van ‘aqueous film forming foam’ (AFFF, ook bekend als brandblusschuim) onderzocht. Het gaat bijvoorbeeld over grote luchthavens. Zou er meer worden gemeten op zulke locaties, dan zouden waarschijnlijk vergelijkbare niveaus van PFAS-verontreiniging worden gevonden.
Werkelijke verontreiniging onderschat
O’Carroll pleit voor het goed monitoren van de PFAS-niveaus en het gemakkelijk beschikbaar maken van gegevens. Gezien hoe momenteel wordt gemeten, wordt de milieubelasting van PFAS onderschat. De werkelijke verontreiniging in de watervoorraden in de wereld is waarschijnlijk hoger dan gedacht, aldus de studie.
Een reden is dat slechts een beperkt aantal van de ‘forever chemicals’ wordt gemonitord en gereguleerd. Ook zijn de niveaus van PFAS in consumentenproducten hoger dan verwacht. “Er is een onbekende hoeveelheid PFAS die we niet in het milieu meten. Commerciële producten zoals kleding en voedselverpakkingen bevatten veel meer PFAS dan we ons realiseren”, zegt O’Carroll.
Hij waarschuwt dat er veel chemicaliën worden geproduceerd en gedistribueerd zonder dat er eerst een volledige beoordeling van de mogelijke gevolgen voor de gezondheid is geweest. “Wij moeten sommige van deze stoffen verstandig gebruiken. Het feit dat ze beschikbaar zijn, betekent niet dat we ze moeten gebruiken.”
Wereldwijde kaart van PFAS-concentratie in water. a) Locaties waar in de monsters de EU-grenswaarde van 100 ng/l (rode streep in de balk rechtsboven) voor de som van 20 PFAS in drinkwater wel of niet wordt overschreden. Bekende besmettingsbronnen (bijvoorbeeld AFFF of niet-AFFF) zijn met rood omcirkeld en onbekende met zwart. b) Aantal PFAS-monsters dat wereldwijd beschikbaar is op een lengte-/breedtegraadraster van 5°. Bron: onderzoekspublicatie in Nature Geoscience.
Een interessant gegeven is dat 80% van ons drinkwater thuis wordt verbruikt. Daar ligt een enorme uitdaging, maar ook een kans om echt verschil te maken. Door slimmer om te gaan met de distributie van water, kunnen we helpen om het verbruik te verminderen zonder dat we daar veel van merken. Dit zou niet alleen helpen om onze waterbronnen te sparen, maar ook de druk op het systeem tijdens droge perioden verlagen.
Dit gaat verder dan alleen maar korter douchen; het gaat om een bewuste verandering in ons dagelijks leven om ervoor te zorgen dat er genoeg water is voor iedereen. Iemand iets gunnen. Beginnen met het nadenken over de oplossingen menukaart ook met water zoals we dat met energie doen - waar kunnen we besparen, hoe kunnen we efficiënter zijn, en hoe kunnen we ons aanpassen aan nieuwe omstandigheden?
Er is geen eenduidige oplossing voor het probleem, en additionele productie levert ons op langere termijn niets op. Misschien is het tijd om deze uitdaging aan te gaan en te kijken naar hoe we thuis ons watergebruik kunnen optimaliseren.