Tijdens de najaarsmeting van het initiatief Schone Rivieren zijn gemiddeld 163 stuks afval per 100 meter rivieroever aangetroffen, ongeveer hetzelfde aantal als in eerdere jaren. Plastic folies en stukjes piepschuim voeren de boventoon. Ook werden ‘opvallend veel’ sigarettenfilters geturfd. Een peuk kan tot 1.000 liter rivierwater vervuilen.
Dit blijkt uit de tiende meetronde die tussen 15 oktober en 15 november 2022 is gehouden. Hierbij hebben vrijwillige onderzoekers gegevens verzameld over de hoeveelheid, samenstelling en herkomst van rivierafval. De resultaten zijn gisteren bekendgemaakt in een factsheet. Zij laten volgens IVN Natuureducatie en Stichting De Noordzee, de initiatiefnemers van Schone Rivieren, zien dat de oevers van de Nederlandse rivieren onverminderd vervuild zijn.
Bijna 60.000 stuks afval
De onderzoekers turfden het afval op 359 oevers langs de grote Nederlandse rivieren, de Overijsselse Vecht, de Zeeuwse Delta, het IJ en de Rotterdamse wateren. Zij troffen in totaal 58.479 stuks afval aan. Dit komt neer op gemiddeld 163 stuks afval op 100 meter rivieroever. Het gemiddelde is vergelijkbaar met dat van eerdere najaarsmetingen.
Vijf locaties bij Amsterdam (1) en Rotterdam (2) en in de Zeeuwse Delta (2) worden aangeduid als hotspot. Hier zijn meer dan 1.200 stuks afval per 100 meter gevonden.
Het meeste afval is van plastic: 82 procent. Het gaat vooral om ondefinieerbare stukjes zacht folie plastic en stukjes piepschuim (zie tabel). Daarna volgt vispluis. Dit wordt vooral veel gevonden op oevers van de Ooster- en Westerschelde, vanwege de directe verbinding met de Noordzee.
Top 15 van gevonden afval op rivieroevers I Bron: Factsheet najaarsmeting 2022
Veel giftige sigarettenfilters
Er zijn opvallend veel sigarettenfilters aangetroffen, melden IVN Natuureducatie en Stichting De Noordzee. Het betreft in totaal 3.526 filters (gemiddeld 10 per 100 meter oever), wat goed is voor een stijging naar de zesde plaats in de top 15 van gevonden afval. Op tien locaties werden meer dan 100 sigarettenfilters per 100 meter rivieroever gemeten, met als record 344 filters langs de IJssel vlakbij Deventer.
Bij het gevonden aantal wordt een kanttekening geplaatst. Dit is maar een fractie van het werkelijke aantal peuken dat op de oevers ligt, omdat de onderzoekers op specifieke plekken hebben gemonitord. Sigarettenpeuken worden door mensen achtergelaten of komen op rivieroevers terecht door wind en regen of via het riool.
In de factsheet wordt een recente publicatie van het Trimbos Instituut aangehaald, waarin staat dat sigarettenfilters giftige stoffen en microplastics bevatten en tot milieuschade leiden. Eén filter kan tot wel 1.000 liter rivierwater vervuilen. De filters zijn met name schadelijk voor waterdieren en -planten. IVN Natuureducatie en Stichting De Noordzee pleiten voor een steviger kabinetsbeleid om sigarettenfilters in het milieu aan te pakken.
Voorjaarsmeting van start
Het afvalonderzoek van Schone Rivieren met behulp van burgerwetenschap is het grootste afvalonderzoek in de Nederlandse rivierdelta, aldus de initiatiefnemers. Dit wordt sinds 2017 zowel in het voorjaar als in het najaar gehouden op basis van de internationaal erkende OSPAR Marine Litter-monitoringmethode.
Er zijn momenteel zo'n 1.100 actieve vrijwillige rivierafvalonderzoekers. Zij gaan vanaf morgen (15 februari) weer op pad, want dan wordt het startschot voor een nieuwe voorjaarsmeting gelost. Deze meetronde duurt tot 15 maart.
Een interessant gegeven is dat 80% van ons drinkwater thuis wordt verbruikt. Daar ligt een enorme uitdaging, maar ook een kans om echt verschil te maken. Door slimmer om te gaan met de distributie van water, kunnen we helpen om het verbruik te verminderen zonder dat we daar veel van merken. Dit zou niet alleen helpen om onze waterbronnen te sparen, maar ook de druk op het systeem tijdens droge perioden verlagen.
Dit gaat verder dan alleen maar korter douchen; het gaat om een bewuste verandering in ons dagelijks leven om ervoor te zorgen dat er genoeg water is voor iedereen. Iemand iets gunnen. Beginnen met het nadenken over de oplossingen menukaart ook met water zoals we dat met energie doen - waar kunnen we besparen, hoe kunnen we efficiënter zijn, en hoe kunnen we ons aanpassen aan nieuwe omstandigheden?
Er is geen eenduidige oplossing voor het probleem, en additionele productie levert ons op langere termijn niets op. Misschien is het tijd om deze uitdaging aan te gaan en te kijken naar hoe we thuis ons watergebruik kunnen optimaliseren.