Zandsuppleties langs de kust zorgen ervoor dat Nederland beschermd blijft tegen de zee. Dat zand wordt gewonnen op de Noordzee, maar wat betekent dat voor de natuur? Om die vraag te beantwoorden, doet Stichting De Noordzee samen met andere partijen vijf jaar lang onderzoek naar de zeebodem.
Door de stijgende zeespiegel heeft Nederland steeds meer zand nodig om de kust op sterkte te houden, zegt Petra Damsma van Stichting De Noordzee. "Dit zand wordt gewonnen op de Noordzee en dat heeft impact op de natuur. Hoe zorgen we dat we onze kust en de Noordzeenatuur beschermen?"
Als expert zandwinning en kustverdediging is Damsma namens Stichting De Noordzee betrokken bij het vijfjarige onderzoeksprogramma OR ELSE. Dat moet leiden tot ecologisch verantwoorde zandwinning op de Noordzee. Ook voor infrastructuur en woningbouw is veel zand nodig.
Er wordt samengewerkt met een multidisciplinair consortium onder leiding van Wageningen Marine Research, dat bestaat uit universiteiten, onderzoeksinstellingen, natuurorganisaties, de overheid en de visserijsector.
Duinafslag
Als gevolg van de zeespiegelstijging worden duinen, dijken en stormvloedkeringen zwaarder belast, met uiteindelijk duinafslag als gevolg, aldus Damsma in een artikel op de website van Stichting de Noordzee. Stukken van duinen spoelen weg door de zee, waardoor ze ons minder bescherming bieden tegen stormvloeden. Door zand op het strand of op de zeebodem vlak voor de kust te spuiten, wordt de kust op sterkte gehouden.
Dit zand wordt gewonnen in speciale ‘zandwinvakken’ in de Noordzee, op minimaal 20 meter waterdiepte, zo’n 10 kilometer van de kust. "Die winning brengt wel schade toe aan het leven in en op de zeebodem. Schelpen, wormen, zeesterren en vissen worden opgezogen en gaan dood."
"Ook zorgt het voor vertroebeling van het water, met als mogelijk resultaat een negatief effect op de groei van algen: de basis van de mariene voedselketen. Daarnaast verandert de leefomgeving van dieren, omdat de korrelgrootte van het zand verandert."
Nog weinig kennis
Dat hoeft niet altijd erg te zijn en sommige soorten herstellen snel, zegt Damsma. "Maar we weten nog te weinig over welke soorten op welk moment waar aanwezig zijn. Dat is voor ons ook het belang van dit onderzoek: we willen het ecosysteem beter leren kennen, zodat we er rekening mee kunnen houden. En niet rücksichtslos zand gaan winnen als we daar behoefte aan hebben."
Het onderzoek, waaraan ook baggeraars Boskalis en Van Oord meebetalen, is afgelopen najaar begonnen. Damsma verwacht dat het zeker tot 2027 duurt voordat de eindresultaten bekend zijn. "Tot die tijd hebben we, zoals het nu lijkt, niet enorm veel extra zand nodig."
LEES OOK
H2O actueel: Is de Noordzee groot genoeg?
H2O actueel: 'Technisch kan Nederland een zeespiegelstijging tot 3 meter aan'
Een interessant gegeven is dat 80% van ons drinkwater thuis wordt verbruikt. Daar ligt een enorme uitdaging, maar ook een kans om echt verschil te maken. Door slimmer om te gaan met de distributie van water, kunnen we helpen om het verbruik te verminderen zonder dat we daar veel van merken. Dit zou niet alleen helpen om onze waterbronnen te sparen, maar ook de druk op het systeem tijdens droge perioden verlagen.
Dit gaat verder dan alleen maar korter douchen; het gaat om een bewuste verandering in ons dagelijks leven om ervoor te zorgen dat er genoeg water is voor iedereen. Iemand iets gunnen. Beginnen met het nadenken over de oplossingen menukaart ook met water zoals we dat met energie doen - waar kunnen we besparen, hoe kunnen we efficiënter zijn, en hoe kunnen we ons aanpassen aan nieuwe omstandigheden?
Er is geen eenduidige oplossing voor het probleem, en additionele productie levert ons op langere termijn niets op. Misschien is het tijd om deze uitdaging aan te gaan en te kijken naar hoe we thuis ons watergebruik kunnen optimaliseren.