Onderwaterdrainage is wel degelijk een effectieve maatregel om bodemdaling en CO2-uitstoot in veenweidegebieden tegen te gaan. Dat stellen onderzoekers van Wageningen University & Research (WUR) in reactie op kritiek van het Greifswald Mire Centre op deze methode.
Vooral in het westen en noorden van Nederland is de bodemdaling van veenweidegebieden als gevolg van ontwatering een serieus probleem, mede vanwege de uitstoot van de broeikasgassen CO2 (kooldioxide) en N2O (lachgas). Door oxidatie is het areaal veengrond de afgelopen decennia al met circa een vijfde afgenomen.
Een veelbelovende oplossing volgens Wageningen University is onderwaterdrainage, waarbij de grondwaterstand wordt verhoogd. Deze methode wordt al op diverse proefvelden in Noord- en Zuid-Holland, Friesland en Utrecht toegepast. Onderzoekers van het Greifswald Mire Centre, onder wie de Nederlander John Couwenberg, zetten hier eerder dit jaar echter vraagtekens bij in een artikel in het Bulletin van de International Mire Conservation Group. Dat zorgde voor de nodige onrust in de sector.
Niet nodig, oordeelt nu de Wageningse veenexpert Jan van den Akker, die op verzoek van Hoogheemraadschap Stichtse Rijnlanden (HDSR) samen met een aantal andere wetenschappers de Duitse kritiek analyseerde. In het rapport ‘Onderwaterdrains zijn effectief’ vegen ze daarmee de vloer aan.
Selectief
''Er wordt selectief en slordig met data uit andere rapporten omgegaan en daaruit wordt verkeerd geciteerd’’, verklaart Van den Akker. ''Uit onze analyse blijkt dat de bezwaren van Greifswald wetenschappelijk weerlegd kunnen worden.’’
Als voorbeeld noemt hij de conclusie dat onderwaterdrains de zomergrondwaterstand bij een vast slootpeil niet verhogen. ‘’Dat hebben zij slechts bij één perceel met een laag slootwaterpeil vastgesteld. Uit statistisch onderzoek bij meerdere percelen blijkt dat een slootpeil van 35 tot 40 centimeter onder maaiveld met onderwaterdrains vergelijkbaar is met een slootpeil van 20 centimeter onder maaiveld zonder drains. De drains zijn dus wel degelijk effectief bij het verhogen van de waterstand.”
Van den Akker vermoedt dat de Duitse publicatie vooral politiek gedreven is. ''Ze zijn daar erg bezig met ‘natte landbouw’, de zogenaamde paludicultuur. Die proberen ze ook in Nederland te promoten. Maar hier gaat veel subsidie naar onderwaterdrainage. Ik denk dat ze daar boos over zijn en de knuppel in het hoenderhok wilden gooien.’’
Brede discussie
‘Wageningen’ ziet paludicultuur zeker ook als ''een van de mogelijkheden’’, aldus Van den Akker. ''Maar dat neemt niet weg dat onderwaterdrainage gewoon goede resultaten heeft opgeleverd. Wij denken dat dit een deugdelijke methode is.’’
Verder onderzoek naar de effectiviteit in de praktijk blijft nodig, stelt hij, en een brede discussie is daarbij gewenst. ''Ik hoop in elk geval dat onze rapportage bijdraagt aan de opbouw van kennis.’’
MEER INFORMATIE
Rapport 'Onderwaterdrains zijn effectief'
Discussie over onderwaterdrains
De aanleiding van het onderzoek waren klachten die HDSR ontving van omwonenden over overstortlocaties. Naast een feitelijke weergave van de situatie van de watergang en de ecologische toestand, was de beleefwaarde van omwonenden een belangrijke component in het onderzoek. We hebben er voor gekozen het onderzoek en artikel verder neutraal te houden en onze mening als onderzoekers en initiator van het onderzoek buiten beschouwing te laten.
Natuurlijk zijn wij het met u eens dat doekjes en vuil in het water onwenselijk zijn. In het uitgebreidere online artikel gaan we wel in op de nodige verbeterpunten om effecten die nu buiten het onderzoek zijn gevallen, beter in beeld te krijgen. Daaronder benoemen wij ook een manier om de hoeveelheid doekjes en vuil in het water beter te monitoren.
Uw grootste zorg over dat we geen heftige zomerse onweersbui in het onderzoek meenemen, erkennen wij. De zomer van 2021 was niet extreem warm, waardoor de zuurstofloosheid na een overstort niet direct heeft geleid tot vissterfte. Hierdoor lijkt het alsof het effect beperkt is. Maar we zien wel dat overstorten gedurende de zomer tot zuurstofarme condities leiden. Dit is ecologisch gezien zeer onwenselijk.
Dat dit niet direct naar voren komt in de titel, is een keuze. Daarin is de aanleiding van het onderzoek als uitgangspunt genomen, wat heeft geleid tot een onverwacht inzicht: namelijk dat omwonenden van de onderzochte locaties over het algemeen beperkt hinder ondervinden van overstorten. Dit betekent dus niet dat er geen effect is.
In dit vakartikel staan een aantal fouten. Er wordt bij het voorbeeld aangegeven dat de berekeningen zijn voor het pompstation Terwisscha (provincie Groningen)! Prov. Groningen zal wel kloppen, maar dus niet Terwisscha, maar een winning van 6,5 mln m3 per jaar en met een complexe ondergrond t.a.v. de hydraulische weerstand afdekkend pakket zoals wordt weergegeven in figuur 2 (artikel). Ook in figuur 2 staat in de tekst dat deze geldt voor de Verlagingslijnen stijhoogte(!!) en GHG, maar het onderschrift bij figuur 2 geeft aan de zomersituatie!!!
Mijn grijze haren gaan recht overeind staan bij deze hydrologische fouten. Of heb ik het mis? Terecht geeft Willem Zaadnoordijk aan dat over dit onderwerp veel discussie in het verleden is geweest, maar ik zie nu wel een aanpak met behulp van een numerieke rekenmethode! Wat ik wel mis in het vakartikel is bijv. het effect van de bodemkaart, de grondwateraanvulling (zomer/winter) en de veranderende elastische berging in de ondergrond in droge of natte weerjaren, maar dat zal allemaal wel via de relatie uit figuur 1 in de berekeningen zijn meegenomen.