Het derde droogtejaar op rij zorgt voor steeds meer onomkeerbare schade in de natuur. Zichtbare effecten zijn er in de kwetsbare (hoog)veengebieden, vennen en beeksystemen. Op meerdere plekken in het land staan delen van het veen droog en vindt veenafbraak plaats. Ook komen kwelafhankelijke habitats in gevaar en is er sprake van grote sterfte onder bomen.
Dit schrijven Natuurmonumenten, LandschappenNL en het Wereld Natuur Fonds na een (niet volledige) inventarisatie van de droogteschade in de natuur op basis van veldwaarnemingen van boswachters en beheerders. De organisaties roepen waterschappen en provincies op versneld aan de slag te gaan met ‘concrete, structurele maatregelen’ om verdere verdroging tegen te gaan.
Regen in juli bracht dit jaar enige verlichting in voortdurende droogte, maar de wekenlang durende hittegolf in augustus zorgde voor de genadeklap, schrijven de natuurorganisaties. Ze zagen historisch lage grondwaterstanden, oplopende watertekorten en verslechterende waterkwaliteit. “Dit terwijl de natuur zich op veel plekken nog niet heeft kunnen herstellen van de vorige twee zeer droge jaren (2018, 2019). Deze droogteproblemen komen bovenop bestaande structurele problemen, zoals structurele verdroging en een overdosis stikstof.”
Bomen
In de bossen sterven bomen. “Vorig jaar zagen we al dat voornamelijk oude eiken, beuken, naaldbomen door droogte in combinatie met andere factoren, omvielen. Dit jaar is het erger en zien we deze problemen bij steeds meer loofbomen.” Jonge bomenaanplant sterft af. Zeldzame planten in niet-herstelde kwelgebieden (klokjesgentiaan, bijzondere orchideeën) verdwijnen, bijzondere waterplanten (waterweegbree) worden niet meer waargenomen.
Doordat hun leefgebied uitdroogt komen verschillende vogelsoorten in de problemen. Opvallend slecht staan de weidevogels ervoor na een vroeg, droog voorjaar, schrijven de organisaties. Ook andere vogelsoorten (kraanvogels, roerdomp, woudaap) beleefden – opnieuw – een slecht broedseizoen.
Vissen en amfibieën
Het leven onder water heeft ook sterk te lijden. Bijzondere watergebonden soorten, zoals vissen (beekprik, kwabaal) en (beschermde) amfibieën (boomkikker, knoflookpad, vroedmeesterpad, kamsalamanders, geelbuikvuurpad), staan onder druk. Door de droogval gaan vissen dood in rivieren en beken, met plaatselijk uitsterven als mogelijk gevolg.
Ook de migratie van soorten als zalm en steur tussen onze rivieren en de Noordzee wordt gehinderd door de droogte omdat keringen gesloten blijven en er aangepaste spuiregimes gelden, stellen de organisaties.
Insecten als vlinders (heivlinder, kommavlinder, zilveren maan, gentiaanblauwtje) en libellen (witsnuitlibellen) worden minder waargenomen. “Onze inschatting is dat een aantal insectensoorten minder voedsel ter beschikking hebben en daardoor minder worden waargenomen.”
Een interessant gegeven is dat 80% van ons drinkwater thuis wordt verbruikt. Daar ligt een enorme uitdaging, maar ook een kans om echt verschil te maken. Door slimmer om te gaan met de distributie van water, kunnen we helpen om het verbruik te verminderen zonder dat we daar veel van merken. Dit zou niet alleen helpen om onze waterbronnen te sparen, maar ook de druk op het systeem tijdens droge perioden verlagen.
Dit gaat verder dan alleen maar korter douchen; het gaat om een bewuste verandering in ons dagelijks leven om ervoor te zorgen dat er genoeg water is voor iedereen. Iemand iets gunnen. Beginnen met het nadenken over de oplossingen menukaart ook met water zoals we dat met energie doen - waar kunnen we besparen, hoe kunnen we efficiënter zijn, en hoe kunnen we ons aanpassen aan nieuwe omstandigheden?
Er is geen eenduidige oplossing voor het probleem, en additionele productie levert ons op langere termijn niets op. Misschien is het tijd om deze uitdaging aan te gaan en te kijken naar hoe we thuis ons watergebruik kunnen optimaliseren.