Twee milieuorganisaties stappen naar de rechter om te voorkomen dat drinkwaterbedrijf Vitens meer drinkwater gaat winnen bij het Overijsselse plaatsje Den Ham dan nu het geval is. Vitens beschikt over een vergunning om meer water op te pompen.
Vitens onttrekt op dit moment jaarlijks 1,6 miljoen kuub water per jaar op de winningslocatie bij Den Ham in Overijssel. Het drinkwaterbedrijf heeft ruimte in de, in 1993 uitgegeven, vergunning om 5 miljoen kuub water per jaar op te pompen.
In april vroegen twee milieuclubs, de stichting Leefbaar Buitengebied (SLB) en de coöperatie Mobilisation for the Environment (MOB), aan de provincie om gedeeltelijke intrekking van de wateronttrekkingsvergunning, zodat Vitens niet meer water dan nu het geval is op zou mogen pompen. Dat weigerde de provincie, maar Vitens heeft de plannen om de waterwinning bij Den Ham uit te breiden opgeschort. Toch vinden SLB en MOB het nodig dat de rechter zich nu over deze zaak uitspreekt.
“Vitens is bezig met de voorbereidingen om bij dit waterwingebied, Hammerflier, drie keer meer water op te pompen dan nu het geval is. Terwijl de meer waterwinning direct leidt tot daling in de grondwaterspiegel,” zegt Max Haan – als jurist betrokken bij MOB.
Dat verstoort volgens MOB de balans in het waterwingebied. “Het opschroeven van de waterwinning zal verder ook nog negatieve gevolgen hebben voor de natuur in het nabijgelegen Natura 2000-gebied Beezerveld.”
Juridische grondslagen
De bezwaren van MOB steunen volgens Haan op twee juridische grondslagen. “We willen een gedeeltelijke intrekking van de winvergunning - omdat de Kaderrichtlijn Water het verslechteringsverbod kent. Door meer water uit de grond te halen dan er op andere manieren bijkomt, daalt de waterkwaliteit en raken de doelen uit de Kaderrichtlijn Water uit zicht.”
Ook meent MOB, dat met voorman Johan Vollenbroek landelijke bekendheid kreeg door de vele rechtszaken rondom het stikstofbeleid, dat er een passende beoordeling plaats zou moeten vinden onder de Natuurbeschermingswet, nu Omgevingswet. “Volgens ons is dat nodig als er extra water gewonnen gaat worden. De provincie ziet dat anders, dus is het nu aan de rechter om zich hierover uit te spreken.”
Niet van de baan
Vitens laat, bij monde van woordvoerder Jeroen Bruning weten dat drinkwaterwinning bij Hammerflier inderdaad nog niet van de baan is. “Maar dat betekent niet dat we morgen willen gaan pompen. Er loopt een gebiedsproces met een onderzoek naar de totale effecten van grondwateronttrekkingen, waaronder voor drinkwater, op de omgeving.”
Uit eerder onderzoek is gebleken dat een deel van de gebouwen rondom Hammerflier kans heeft op schade als de drinkwaterwinning wordt verhoogd en er geen extra maatregelen worden genomen. Bruning: “Vandaar ook de gebiedsbrede aanpak. Naast het verhogen van de drinkwaterwinning spelen ook andere factoren, zoals klimaatverandering of andere grondwateronttrekkingen, een rol die schade aan gebouwen in het gebied kunnen veroorzaken.”
Daarom wil Vitens volgens Bruning, samen met Waterschap Vechtstromen, de gemeenten Twenterand en Ommen in een gebiedsaanpak, onder regie van de provincie Overijssel, maatregelen uitwerken om de impact van allerlei oorzaken, waaronder een verhoogde drinkwaterwinning naar 5 miljoen m3 drinkwater per jaar op Hammerflier, zoveel mogelijk te beperken. “Zoals maatregelen in het watersysteem (bijvoorbeeld water beter vasthouden in het gebied) boven op het wateraanvoerplan, en gebouwen bestendig maken tegen.”
Bruning noemt de stijgende vraag naar drinkwater als belangrijkste reden om op termijn meer drinkwater te willen winnen. “De verhalen zijn bekend: het drinkwater is nodig. We hebben daarvoor winlocaties nodig, waar Hammerflier er één van is. En voor deze locatie beschikken we over een vergunning om meer water te kunnen winnen. Maar een verhoging van de drinkwaterwinning op Hammerflier kan alleen als het risico op constructieve schade door de verhoging met aanvullende maatregelen zoveel mogelijk voorkomen of verminderd kan worden.”
KRW-strategie
Het is niet uitgesloten dat MOB de komende tijd nog meer rechtszaken rondom waterkwaliteit zal gaan starten. De organisatie startte een KRW-project met speciale aandacht voor de noordelijke provincies. “Daar kijken we vooral naar de kwaliteit van het oppervlaktewater en richten we ons op de aanwezigheid van pesticiden en nutriënten in het water”, zegt Haan.
Hoewel de rechtszaak over het winnen van drinkwater in Overijssel op het eerste gezicht buiten deze scope valt, past de zaak volgens Haan wel degelijk in de strategie van MOB. “Ons perspectief is dat het algemeen belang gediend is bij een goede waterkwaliteit. Op dit moment worden de KRW-doelen absoluut niet gehaald. Met onze inspanningen willen we de overheid dwingen zich aan de eigen wetten te houden.”
Een interessant gegeven is dat 80% van ons drinkwater thuis wordt verbruikt. Daar ligt een enorme uitdaging, maar ook een kans om echt verschil te maken. Door slimmer om te gaan met de distributie van water, kunnen we helpen om het verbruik te verminderen zonder dat we daar veel van merken. Dit zou niet alleen helpen om onze waterbronnen te sparen, maar ook de druk op het systeem tijdens droge perioden verlagen.
Dit gaat verder dan alleen maar korter douchen; het gaat om een bewuste verandering in ons dagelijks leven om ervoor te zorgen dat er genoeg water is voor iedereen. Iemand iets gunnen. Beginnen met het nadenken over de oplossingen menukaart ook met water zoals we dat met energie doen - waar kunnen we besparen, hoe kunnen we efficiënter zijn, en hoe kunnen we ons aanpassen aan nieuwe omstandigheden?
Er is geen eenduidige oplossing voor het probleem, en additionele productie levert ons op langere termijn niets op. Misschien is het tijd om deze uitdaging aan te gaan en te kijken naar hoe we thuis ons watergebruik kunnen optimaliseren.