Leren van het rampjaar

350 jaar geleden werd Nederland bedreigd door Franse, Engelse en Pruisische troepen. Om het westen van het land – en met name Amsterdam - te beschermen, bleek water het belangrijkste wapen: de Oude Hollandse Waterlinie.

Op initiatief van Deltares werd een poging gewaagd het gebruik van die waterlinie te reconstrueren en zo een waterbouwkundig element toe te voegen aan dit jubileumjaar. De onderzoeksbevindingen werden vorige week gepresenteerd tijdens een symposium.

“Het rampjaar 1672 wordt eigenlijk altijd als een cultuurhistorisch onderwerp behandeld”, stelt Koen Berends, onderzoeker bij Deltares. “Maar het gaat in essentie ook om de waterbouwkunde. Daarom wilden we, in het jaar dat deze buitenlandse inval wordt herdacht, als waterbouwkundigen ook aandacht vragen voor dit onderwerp.”

Koen BerendsDat deed Berends door deskundigen van verschillende organisaties, bijvoorbeeld van waterschappen, universiteiten en de ingenieursbureaus HKV Lijn in Water en Witteveen+Bos, bij elkaar te halen. “We begonnen echt vanuit enthousiasme voor het onderwerp. Het is allemaal met gesloten beurzen gegaan. De waterbouwkundige kant wilden we verbinden met algemene historische informatie. De Stichting Oude Hollandse Waterlinie en historici als Sander Enderink zijn essentiële partners geweest in dit project.”

Historische bronnen
Het resultaat is een model waarin het gebruik van de waterlinie is gereconstrueerd. “Binnen het model hebben we beschikbare informatie over bijvoorbeeld het waterpeil gecombineerd met landkaarten en geschreven bronnen als brieven van de Amsterdamse gemeenteraad. Zo hebben we de puzzel beetje bij beetje kunnen leggen. Al blijven er ook vragen over hoor. Er zou nog een mooi promotieonderzoek over de oude Hollandse Waterlinie geschreven kunnen worden.”

Berends is er in elk geval wel van overtuigd dat aandacht voor de Oude Hollandse Waterlinie en erfgoed in het algemeen ook in het heden nog zin heeft. “Het water en de polder zijn onderdeel van onze verdediging geweest. Maar dat zijn ze eigenlijk nog. Alleen gaat de strijd nu hopelijk niet meer tegen een leger, maar tegen bijvoorbeeld de gevolgen van klimaatverandering. Je vergroot de draagkracht voor ingrijpende maatregelen die op dat vlak misschien nodig zijn, door te wijzen op de continuïteit die er is in het verhaal van ons land.”

Collaboratief
Maar het resultaat van dit onderzoek is volgens Berends meer dan alleen het model, een animatie en de tijdlijn zelf. “We wilden de waterbouwkundige kant van deze zaak breder bekend maken. Dat hebben we onder andere ook gedaan door scholieren en studenten te betrekken bij het maken van het model. Dat heeft ertoe geleid dat het onderwerp bij hen echt is gaan leven.”

Maar het collaboratieve proces heeft, denkt Berends, nog een andere meerwaarde. “We hebben laten zien dat het met redelijk eenvoudige, open source middelen in de cloud, mogelijk is om tot een goed werkend model te komen. Dat biedt ook kansen voor de toekomst en bij het symposium hebben we dan ook uitgebreid gesproken over manieren om deze werkvorm ook in de toekomst in te zetten.”