De dijkversterkingen van het Hoogwaterbeschermingsprogramma gaan ten koste van bijzondere soorten korstmossen. Dat stellen onderzoekers van de Bryologische en Lichenologische Werkgroep (BLWG) in een rapport dat is opgesteld in opdracht van het ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit.
Korstmossen zijn algen die in symbiose met schimmels groeien op boombast of steen. Hoewel stikstofdepositie de belangrijkste boosdoener is in de achteruitgang van korstmossen, doet ook dijkverzwaring een duit in het zakje op die trajecten waar basalt wordt vervangen door beton. Op basaltstenen van oude rivierdijken en zeedijken leven verschillende soorten korstmossen.
“Met name in het Rivierengebied en het IJsselmeergebied zijn grote stukken dijk met basalt en graniet (met daarop karakteristieke zuurminnende soorten) vervangen door dijken met een betonnen bekleding. Dit heeft als gevolg gehad dat alle typische korstmossen van dijken op deze plekken zijn verdwenen”, schrijft BLGW in het rapport.
Ongeveer 15 zeldzame soorten korstmossen kregen een flinke klap door het verdwijnen van oude basaltstenen op de Afsluitdijk en langs het Markermeer. Het gaat om soorten met bijzondere namen als rivierschotelkorst, zeepurperschaaltje, zeedakpanmos, bruine zeekorst en gelobde citroenkorst.
De BLWG vraagt bij dijkverzwaringen om historische steenbekleding te sparen of terug te brengen. Daar is langs de Afsluitdijk en het Markermeer geen gehoor aan gegeven. Hier hebben beton en asfalt de plek ingenomen van graniet en daarop groeit geen korstmos. Volgens BLWG is het adagium ‘building with nature’ niet toegepast en zijn verkeerde keuzes gemaakt waardoor biodiversiteit kind van de rekening werd.
Niet overal zijn korstmossen de dupe van dijkverzwaringen. Op de versterkte dijk tussen Delfzijl en de Eemshaven komen de meeste Rode Lijst-soorten in Nederland voor. Deze korstmossen konden behouden blijven bij de dijkverzwaring, dankzij inzet van de werkgroep korstmossen.
Leden van de werkgroep korstmossen zetten zich in voor behoud van zeldzame korstmossen door groeiplaatsen op dijkweringen vrij te houden van mos en bramen. Zo verwijderen vrijwilligers binnenkort de oprukkende begroeiing op de oude zeedijk bij Nijkerk langs het Veluwemeer, zodat korstmossen hier weer ruimte krijgen.
Een interessant gegeven is dat 80% van ons drinkwater thuis wordt verbruikt. Daar ligt een enorme uitdaging, maar ook een kans om echt verschil te maken. Door slimmer om te gaan met de distributie van water, kunnen we helpen om het verbruik te verminderen zonder dat we daar veel van merken. Dit zou niet alleen helpen om onze waterbronnen te sparen, maar ook de druk op het systeem tijdens droge perioden verlagen.
Dit gaat verder dan alleen maar korter douchen; het gaat om een bewuste verandering in ons dagelijks leven om ervoor te zorgen dat er genoeg water is voor iedereen. Iemand iets gunnen. Beginnen met het nadenken over de oplossingen menukaart ook met water zoals we dat met energie doen - waar kunnen we besparen, hoe kunnen we efficiënter zijn, en hoe kunnen we ons aanpassen aan nieuwe omstandigheden?
Er is geen eenduidige oplossing voor het probleem, en additionele productie levert ons op langere termijn niets op. Misschien is het tijd om deze uitdaging aan te gaan en te kijken naar hoe we thuis ons watergebruik kunnen optimaliseren.