De Jelsumer Feart ten noorden van Leeuwarden blijkt ernstig vervuild te zijn met PFOS. De verontreiniging was door Wetterskip Fryslân al vastgesteld in de waterbodem, maar uit recent onderzoek blijkt dat de zeer zorgwekkende stof ook in hoge concentraties in het water zelf zit. De bron van de vervuiling is niet bekend.
De gevonden stof is perfluoroctaansulfonzuur (PFOS) en behoort tot de ‘verzamelgroep PFAS’, zo wordt in een brief aan omwonenden van de vaart uitgelegd. Zij werden donderdag door de gemeente Leeuwarden, GGD Fryslân en Wetterskip Fryslân bijgepraat over vervuiling en de risico’s voor de gezondheid van mens en dier.
PFOS geldt binnen de PFAS-groep als een zeer zorgwekkende stof (ZZS). Hoge concentraties van deze stof hebben een negatief effect op het milieu en mogelijk op de gezondheid.
Dat er een hoge concentratie PFOS in het water van de Jelsumer Feart zit, is ‘nog maar pas’ aan het licht gekomen, schrijft het waterschap. Tijdens een bodemonderzoek voorafgaand aan het baggeren van de vaart, werd vastgesteld dat de bodem hoge concentraties PFOS bevatte over een lengte van bijna 2 kilometer. Dat onderzoek werd begin 2023 al uitgevoerd, blijkt uit een Q&A op de website van het waterschap.
Om te bepalen of het water in de vaart ook perfluoroctaansulfonzuur bevatte werd op 1 maart van dit jaar op drie locaties watermonsters genomen. Uit dit onderzoek blijkt dat in het water ook een hoge concentratie PFOS zit. De waargenomen concentraties overtreffen die van de gemeten stoffen in de wateren rondom chemiebedrijf Chemours in Dordrecht - op een aantal plekken in de Jelsumer Feart is de PFOS-norm (0.65 nanogram per liter water) meer dan 600 keer overschreden, schrijft Omroep Fryslân.
“Er wordt op dit moment nog volop onderzoek gedaan naar de risico’s, de omvang, de verspreiding en de mogelijke bron van de vervuiling. In de tussentijd geldt het advies van GGD Fryslân om geen gebruik te maken van het water in de Jelsumer Feart”, schrijft het waterschap.
Dat betekent: geen water uit de vaart drinken, water niet gebruiken voor besproeiing van (moes)tuinen, niet in de vaart zwemmen en geen vis uit het de vaart eten.
Maandag 11 maart begint het waterschap met een aanvullend onderzoek naar het slib in de Jelsumer Feart, omliggende sloten en een deel van de Dokkumer Ie. Ook in de waterbodems van sloten en vijvers op de Vliegbasis Leeuwarden, gelegen aan de vaart, wordt onderzoek gedaan. Dat gebeurt op initiatief van het Rijksvastgoedbedrijf. De gemeente Leeuwarden laat de grond en het grondwater van de volkstuinen en de camping in de directe omgeving van de Jelsumer Feart onderzoeken.
Een interessant gegeven is dat 80% van ons drinkwater thuis wordt verbruikt. Daar ligt een enorme uitdaging, maar ook een kans om echt verschil te maken. Door slimmer om te gaan met de distributie van water, kunnen we helpen om het verbruik te verminderen zonder dat we daar veel van merken. Dit zou niet alleen helpen om onze waterbronnen te sparen, maar ook de druk op het systeem tijdens droge perioden verlagen.
Dit gaat verder dan alleen maar korter douchen; het gaat om een bewuste verandering in ons dagelijks leven om ervoor te zorgen dat er genoeg water is voor iedereen. Iemand iets gunnen. Beginnen met het nadenken over de oplossingen menukaart ook met water zoals we dat met energie doen - waar kunnen we besparen, hoe kunnen we efficiënter zijn, en hoe kunnen we ons aanpassen aan nieuwe omstandigheden?
Er is geen eenduidige oplossing voor het probleem, en additionele productie levert ons op langere termijn niets op. Misschien is het tijd om deze uitdaging aan te gaan en te kijken naar hoe we thuis ons watergebruik kunnen optimaliseren.