De watersector moet bij droogte op landelijk niveau eenduidig communiceren met het publiek. Dat is een belangrijke les die Vitens heeft geleerd, zegt bestuursvoorzitter Jelle Hannema. Het drinkwaterbedrijf gaat zelf op korte termijn de infrastructuur versterken en de langetermijnplannen voor een veerkrachtiger watersysteem versnellen.
De aanhoudende droogte is volgens Hannema een maximale test voor Vitens geweest. Zo’n acht weken lang namen klanten beduidend meer kraanwater - tot zelfs 40 procent extra - af dan normaal, waardoor het drinkwaterbedrijf bij een aantal winningen door het vergunningsplafond heen schoot. In een eind juli gehouden interview voor het magazine H2O zei Hannema dat de droogte de urgentie van de al bestaande plannen vergrootte, maar dat Vitens in de toekomst niet echt andere dingen zou gaan doen. Vitens gaat nu de infrastructurele plannen versnellen om eerder klaar te zijn voor de klimaatverandering.
Drie lessen
De interne evaluatie van de droogteaanpak leverde drie belangrijke lessen op, vertelt Hannema. Allereerst dat de communicatie richting het publiek beter kan en moet. “Dit speelt zowel op bovenregionaal als landelijk niveau. Wij hebben ontdekt dat de watersector bij droogte eenduidiger moet communiceren. Dan heb ik het niet alleen over de drinkwaterbedrijven, maar ook over de waterschappen en alle andere partijen.”
De communicatie werd volgens Jelle Hannema vooral diffuus bij de oproep aan klanten om minder water te gebruiken. “Deze boodschap zit gewoon nog niet in onze genen, want het leveren van water is eigenlijk ons levensdoel.” Hannema verwacht dat het de volgende keer beter gaat. “Ik hoor van veel mensen uit de waterwereld dat ze het met ons eens zijn.”
Hannema merkt op dat de media vooral oog hadden voor de problemen met oppervlaktewater in West-Nederland. “De grondwaterproblematiek in Oost-Nederland kwam slechts zeer beperkt over het voetlicht. Dat vind ik opvallend, want juist in het oosten moesten landbouw en natuur de grootste klappen opvangen.”
Versterking van infrastructuur
De tweede les van de droogte betreft de operationele kant. Vitens gaat op korte termijn de knelpunten aanpakken. Zij waren al in beeld, zegt Hannema. “Wij zijn daarom niet verrast, maar het is wel urgenter geworden om op een aantal plekken onze infrastructuur te versterken. We breiden de reservoircapaciteit uit en op diverse locaties ook de wincapaciteit. Daarnaast maken we het distributienetwerk flexibeler. Dan kan water gemakkelijker van a naar b gaan, ook via een omweg. In onze investeringsplannen voor 2019 en de jaren daarna zijn deze maatregelen al op genomen.”
'We lopen al tegen de grenzen van de vergunningen voor waterwinning aan'
Ondanks de veel hogere vraag dan normaal heeft geen enkele klant van Vitens in de zomer zonder kraanwater gezeten, benadrukt Hannema. “Ik ben trots op mijn medewerkers die met man en macht ervoor hebben gezorgd dat het water nog kon worden geleverd.” Op een aantal plekken, met name in Friesland, was wel de waterdruk lager. “We hebben daar zelf op gestuurd, omdat we wilden dat iedereen over water beschikte.”
Hannema heeft over het overschrijden van de vergunningsplafonds gesproken met de gedeputeerden van de provincies Gelderland en Overijssel. “Zij snapten dat er deze zomer geen andere keuze was. Wij praten nu over verhoging van de plafonds voor waterwinning. Vitens loopt sowieso al tegen de grenzen van de vergunningen aan, omdat de normale afzet van water enorm toeneemt door economische en demografische ontwikkelingen. De droogteproblematiek maakt de gesprekken alleen maar actueler.”
Vasthouden van water
Vitens onderneemt als derde les ook actie op de langere termijn. Het waterbedrijf had al plannen liggen om het eigen systeem veerkrachtiger te maken. Die worden versneld. Daarbij wordt sterk ingezet op maatregelen voor het bufferen van water. “Dat is voor ons als honderd procent grondwaterbedrijf erg belangrijk”, zegt Hannema. “Als we bij kwetsbare winningen de maximale capaciteit moeten gebruiken, is dat op het maaiveld zichtbaar. Wij willen daarom met andere partijen, vooral met waterschappen en provincies, naar concepten kijken om water vast te houden. Dat heeft onmiddellijk een positieve impact op de grondwaterspiegel.”
Het drinkwaterbedrijf gaat ook kijken naar de locaties met meerdere kleinere winningen. Die bevinden zich op de hogere zandgronden in vooral de Achterhoek en Twente. Vitens streeft hier naar een beperkt aantal grotere winningen, die minder invloed op het maaiveld hebben.
Andere blik
De drinkwaterbedrijven hebben tijdens de droogte zaken goed op elkaar afgestemd, besluit Hannema. “Wij beseffen tegelijkertijd allemaal dat er voor de toekomst veel te doen is. De directeuren hebben al tegen elkaar gezegd dat het thema van besparing actiever moet worden opgepakt. We betreden een nieuw speelveld, waarop een fundamenteel andere blik op het totale waterbeheer nodig is.”
MEER INFORMATIE
H2O premium: Leren van de droogte
Een interessant gegeven is dat 80% van ons drinkwater thuis wordt verbruikt. Daar ligt een enorme uitdaging, maar ook een kans om echt verschil te maken. Door slimmer om te gaan met de distributie van water, kunnen we helpen om het verbruik te verminderen zonder dat we daar veel van merken. Dit zou niet alleen helpen om onze waterbronnen te sparen, maar ook de druk op het systeem tijdens droge perioden verlagen.
Dit gaat verder dan alleen maar korter douchen; het gaat om een bewuste verandering in ons dagelijks leven om ervoor te zorgen dat er genoeg water is voor iedereen. Iemand iets gunnen. Beginnen met het nadenken over de oplossingen menukaart ook met water zoals we dat met energie doen - waar kunnen we besparen, hoe kunnen we efficiënter zijn, en hoe kunnen we ons aanpassen aan nieuwe omstandigheden?
Er is geen eenduidige oplossing voor het probleem, en additionele productie levert ons op langere termijn niets op. Misschien is het tijd om deze uitdaging aan te gaan en te kijken naar hoe we thuis ons watergebruik kunnen optimaliseren.