Om de waterkwaliteit in het recreatie- en natuurgebied Het Twiske te verbeteren, experimenteert het Hoogheemraadschap Hollands Noorderkwartier (HHNK) met ijzerzand. Vooralsnog gaat het om een proef op kleine schaal met twee soorten ijzerzand.
Zuivering met ijzerzand is een relatief nieuwe methode om de kwaliteit van oppervlaktewater te verbeteren. Het gaat om een restproduct van drinkwaterproductie uit grondwater, dat bestaat uit ijzer(roest)korrels en zandkorrels. Dat ijzer is in staat fosfaat, een voedingsbodem voor blauwalg, aan zich te binden.
Om te voldoen aan de Kaderrichtlijn Water (KRW), wil HHNK het water in verschillende gebieden gaan defosfateren. "Water met relatief veel fosfaat leidt tot waterkwaliteitsklachten als blauwalg, kroosdekken en de snelle groei van slechts enkele plantensoorten", verklaart Steven Westerman van het hoogheemraadschap. "Bij een lager fosfaatgehalte komen meer plantensoorten voor en minder alg. Dat is goed voor de natuur en voor de zwemmers."
HHNK kiest daarbij in eerste instantie voor gebieden "waar deze techniek het verschil kan maken". Dat zijn Het Twiske, Heemskerk en de Oosterzijpolder bij Heiloo. "Mogelijk volgt nog een vierde locatie, maar we gaan eerst ervaring opdoen en zien dan verder."
Twee soorten ijzerzand
Vooralsnog gaat het om een proef op kleine schaal met ijzerzand in Het Twiske. Die moet duidelijk maken of deze techniek voor dit water werkt en hoeveel ijzerzand voor een volschaal filterbed nodig is.
De proefopstelling bestaat uit een bak met twee soorten ijzerhoudend zand. Het water uit het Oostzanerveld wordt daarin gepompt en stroomt er – als het goed is – met minder fosfaten weer uit. Deze bak is begin deze maand geplaatst in de buurt van parkeerplaats P15 en de Hondenopvang Twiske.
Stichting Waterproef neemt regelmatig monsters van het in- en uitgaande water en analyseert deze in het laboratorium. De proef loopt tot februari 2024, zodat de installatie voor het broedseizoen weer verwijderd kan worden.
Natuurlijk proces
Voor het hoogheemraadschap lijkt ijzerzand de beste techniek omdat het "een vrij natuurlijk en robuust proces" is. Westerman: "Er zijn technieken in ontwikkeling om het fosfaat weer uit het zand los te weken en voor bijvoorbeeld de landbouw te gebruiken. Het zand kan dan opnieuw als filter worden ingezet."
Een ander voordeel, aldus Westerman, is dat een bed van ijzerzand landschappelijk mooi kan worden ingepast. "Sommige andere technieken lijken meer op een fabriekje, dat proberen we te voorkomen."
Uit eerdere proeven blijkt dat kleinschalige (drijvende) ijzerzandfilters niet overal werken. Grootschalige filters zijn al wel succesvol in het Paterswoldsemeer en in De Groote Meer bij Ossendrecht. "We willen graag meten of deze techniek met dit water goed werkt", aldus Westerman.
Waterijzer
Daarnaast kijkt HHNK nog naar andere technieken. "Het is onzeker of er binnen Nederland voldoende ijzerzand beschikbaar is om aan de behoefte te voldoen", weet Westerman. "Met het oog op de deadline in 2027 van de KRW zullen meer waterbeheerders deze techniek gaan inzetten. Daarom oriënteren we ons ook op technieken die zijn gebaseerd op grondstoffen die ruimer voorradig zijn."
Als voorbeeld noemt hij pellets (knikkers) van waterijzer, eveneens een product uit de drinkwaterproductie. "Daarmee doen we dit najaar een test bij onze rioolwaterzuivering in Warmenhuizen."
Een interessant gegeven is dat 80% van ons drinkwater thuis wordt verbruikt. Daar ligt een enorme uitdaging, maar ook een kans om echt verschil te maken. Door slimmer om te gaan met de distributie van water, kunnen we helpen om het verbruik te verminderen zonder dat we daar veel van merken. Dit zou niet alleen helpen om onze waterbronnen te sparen, maar ook de druk op het systeem tijdens droge perioden verlagen.
Dit gaat verder dan alleen maar korter douchen; het gaat om een bewuste verandering in ons dagelijks leven om ervoor te zorgen dat er genoeg water is voor iedereen. Iemand iets gunnen. Beginnen met het nadenken over de oplossingen menukaart ook met water zoals we dat met energie doen - waar kunnen we besparen, hoe kunnen we efficiënter zijn, en hoe kunnen we ons aanpassen aan nieuwe omstandigheden?
Er is geen eenduidige oplossing voor het probleem, en additionele productie levert ons op langere termijn niets op. Misschien is het tijd om deze uitdaging aan te gaan en te kijken naar hoe we thuis ons watergebruik kunnen optimaliseren.