De Europese natuurherstelverordening betekent voor Nederland een grote opgave maar levert op lange termijn winst op. Dat laat demissionair minister Christianne Van der Wal (Natuur en Stikstof) weten in een brief aan de Tweede Kamer. Zij wijst op het belang van een goed nationaal plan voor natuurherstel voor onder meer de bescherming en verbetering van de drinkwatervoorziening en de waterkwaliteit. De maatschappelijke baten worden ingeschat op 129 miljard euro tot 2050, de maatschappelijke kosten op 76 miljard euro. Een meerderheid van de Tweede Kamer blijkt echter tegen instemming met de verordening.
Het Europees Parlement is op 27 februari akkoord gegaan met de natuurherstelverordening (NHV) en daarmee is feitelijk de laatste horde genomen. De Raad van Ministers moet nog goedkeuring geven, maar dat lijkt op zich een formaliteit omdat de EU-lidstaten eerder al groen licht gaven. De verwachting is dat de NHV in april of mei in werking treedt.
De Tweede Kamer wil echter dat Nederland tegenstemt en op het laatste moment nog een poging doet om een blokkerende minderheid te vinden. Vanmiddag is met ruime meerderheid een motie van deze strekking aangenomen (zie kader onderaan). Caroline van der Plas (BBB), een van de indieners van de motie, noemt de verordening “ontzettend slecht nieuws voor Nederland”. Opvallend genoeg stemde Christianne van der Wal als VVD-Kamerlid ook voor de motie en dus tegen de NHV.
Overlap met andere regels
Na de inwerkingtreding heeft de natuurherstelverordening een directe wettelijke werking, meldt Van der Wal als demissionair minister in de brief die ze op 1 maart aan de Tweede Kamer stuurde. Zij noemt hierin de NHV een belangrijke maar ook zeer uitdagende verordening voor Nederland.
De aanleiding is volgens de bewindsvrouw dat de natuur in de EU snel achteruitgaat, ondanks huidig beleid en regelgeving. De NHV wordt een versterking en verbreding genoemd van een aantal Europese en internationale regels, zoals de Vogelrichtlijn, Habitatrichtlijn, Kaderrichtlijn Water, Kaderrichtlijn Mariene Strategie en het verdrag over biologische diversiteit.
Christianne van der Wal (foto: Martijn Beekman)
Van der Wal heeft het over aanvullende en striktere verplichtingen. “Uitvoering van de NHV kent daarmee duidelijke overlap met het behalen van de doelen uit deze staande wetgeving.” Voor een breed scala aan ecosystemen zijn er doelen en verplichtingen voor natuurherstel geformuleerd in de periode tot 2050.
Nederland doet volgens de minister voor Natuur en Stikstof al het nodige met het Natuurpact en het programma Natuur. Aanvullend daarop heeft het kabinet 24,3 miljard euro vrijgemaakt voor het Nationaal Programma Landelijk Gebied en het bijbehorende Transitiefonds landelijk gebied en natuur. Maar door de NHV moet er meer gebeuren, vooral na 2030.
Nog grote stappen te zetten
De gevolgen voor Nederland zijn in beeld gebracht in een impact assessment (IA), een extern onafhankelijk advies als voorbereiding op de uitvoering van de verordening. De adviesbureaus Berenschot en Arcadis hebben deze IA gemaakt. De uitkomst bevestigt het bestaande beeld dat Nederland rondom natuur, stikstof, water en klimaat nog grote stappen moet zetten, schrijft Van de Wal.
“Uit het IA blijkt dat het huidige beleid een bijdrage levert, maar dat versteviging en verbreding nodig zullen zijn om aan de doelstellingen van de NHV voor 2030 te kunnen voldoen. Om aan de doelstellingen voor 2040 en 2050 te kunnen voldoen volgt een grotere opgave die op basis van nadere ecologische analyse in kaart gebracht moet worden.”
Ons land heeft een flink probleem wat betreft biodiversiteit: ongeveer 90 procent van de habitattypen en 75 procent van de habitatrichtlijnsoorten verkeert in wat ‘een ongunstige staat van instandhouding’ wordt genoemd. Slechts bij respectievelijk 21 en 14 procent is een positieve trend te zien. De grootste opgave bij het nemen van herstelmaatregelen om aan de NHV te voldoen wordt verwacht voor terrestrische-, kust- en zoetwaterecosystemen en voor mariene ecosystemen.
Baten per saldo groter dan kosten
Berenschot en Arcadis hebben een schatting gemaakt van de omvang van maatschappelijke kosten en baten die verbonden zijn aan de uitvoering van de NHV tot 2050. De balans valt per saldo positief uit.
Van der Wal: “Een belangrijke conclusie uit het IA is dat de maatschappelijke kosten van ‘niets doen’ een veelvoud zijn van de kosten van wél handelen. Op basis van de indicatieve analyse van baten en kosten is de verwachting dat de maatschappelijke baten van de implementatie van de NHV (geschat op minimaal 129 miljard euro) over de analyseperiode tot 2050 per saldo groter zijn dan de maatschappelijke kosten (geschat op 76 miljard euro).”
Onder de baten vallen het beschermen en verbeteren van drinkwatervoorziening, bodem-, lucht- en waterkwaliteit, klimaat en voedselzekerheid. Een aantal van deze positieve effecten kon in de analyse echter niet worden gekwantificeerd. Voor de kosten is op basis van expertkennis een inschatting gemaakt van de omvang van maatregelen.
Van der Wal houdt een slag om de arm. “Hierbij moet opgemerkt worden dat de kosten- en batenposten met grote onzekerheden, en ook enkele onvolkomenheden, gepaard gaan en dat deze bij nadere uitwerking van de opgave en maatregelen kunnen afwijken.”
Binnen twee jaar nationaal plan
Na de inwerkingtreding van de verordening moet Nederland, net als de andere EU-landen, binnen twee jaar een nationaal Natuurherstelplan (NHP) indienen. De impact assesment dient hiervoor als input.
In het NHP komen concrete maatregelen voor de periode tot 2030 en een strategische doorkijk naar 2050 te staan. “Onze uitgangspunten bij het opstellen van dit plan zijn onder meer het beperken van juridicifering en het multifunctioneel gebruik maken van ruimte. In het NHP moet eveneens een inschatting van de conditie van de ecosystemen en een schets van de planning en financiering van het herstel worden opgenomen.”
Rijk, provincies, gemeenten, waterschappen en andere sectoren zijn gezamenlijk verantwoordelijk voor de uitvoering van de natuurherstelverordening. Van der Wal hamert op interdepartementale en interbestuurlijke samenwerking. “Voor een succesvolle implementatie van de NHV is het van belang dat het Rijk, de provincies, gemeenten, waterschappen en andere sectoren zich achter de doelen van de NHV scharen en gezamenlijk verantwoordelijkheid nemen voor een effectieve uitvoering. Dit sluit aan bij de huidige samenwerking op het gebied van natuurbehoud en -herstel.”
TWEEDE KAMER TEGEN INSTEMMING
Minister Christianne van der Wal gaat in de Kamerbrief ook in op het proces dat uiteindelijk heeft geleid tot de huidige versie van de natuurherstelverordening. Nederland was vanaf de start van de onderhandelingen over de natuurherstelverordening zeer kritisch vanwege de grote impact en de noodzaak van een werkbare verordening. Na flinke onderhandelingen zijn er belangrijke punten binnengehaald, soms tegen de wens van de meerderheid van de EU-lidstaten in.
“Hoewel een groot deel van de Nederlandse inzet is gerealiseerd, geldt dit niet voor de middellange en langetermijndoelen, onderdelen van de verordening met een potentieel grote impact. Tegenstemmen zou de Nederlandse zorg kracht bij kunnen zetten maar heeft materieel weinig tot geen effect, omdat het zeer onwaarschijnlijk is dat de Nederlandse stem verschil maakt in de definitieve stemverhoudingen. Daarbij komt dat voor Nederland, soms tegen het krachtenveld in, op belangrijke punten aanpassingen zijn gedaan”, aldus Van der Wal.
De minister laat dan ook weten dat het kabinet wil instemmen met de NHV. “Door in te stemmen laten we zien dat we een betrouwbare onderhandelingspartner zijn, waarmee de Commissie en de andere lidstaten zaken kunnen doen, juist ook op andere lopende en aankomende dossiers.”
Een meerderheid van de Tweede Kamer blijkt echter tegen. Vanmiddag (5 maart) stemde de Kamer in met een motie van Caroline van der Plas (BBB) en Rosanne Hertzberger (NSC). Zij roepen hierin het kabinet op om tegen de natuurherstelverordening te stemmen en daarbij een blokkerende minderheid te zoeken op Europees niveau. Er stemden 99 Kamerleden voor de motie en 46 Kamerleden tegen.
De reactie van Van der Plas op de BBB-site: “Wij zijn ontzettend blij dat onze motie is aangenomen. De Natuurherstelwet is ontzettend slecht nieuws voor Nederland. Dit is gewoon niet uit te leggen. We willen een situatie zoals bij het aannemen van de Stikstofwet voorkomen. Het aannemen van deze verordening zou een stikstofcrisis 2.0 betekenen. Eerst moeten de gevolgen voor Nederland goed in kaart worden gebracht en op een democratische wijze worden besproken.”
Bij de hoofdelijke stemming bleek dat Van der Wal als Kamerlid ook voorstander van de motie is, net als de rest van de VVD-fractie. Het leidt tot deze reactie van tegenstemmer Laura Bromet (Kamerlid GroenLinks-PvdA) op X: “Ministers van de VVD in het kabinet tegen en als Kamerlid voor. Minister Van der Wal gaat Nederland in Brussel voor de zoveelste keer belachelijk en ongeloofwaardig maken. Verdrietig hoor.”
Tekst van de aangenomen motie
UPDATE 19 uur
Dit bericht is aangepast na het bekend worden van de uitslag van de stemming in de Tweede Kamer. Het aannemen van de motie is in het begin vermeld en er is een kader met een toelichting opgenomen.
Een interessant gegeven is dat 80% van ons drinkwater thuis wordt verbruikt. Daar ligt een enorme uitdaging, maar ook een kans om echt verschil te maken. Door slimmer om te gaan met de distributie van water, kunnen we helpen om het verbruik te verminderen zonder dat we daar veel van merken. Dit zou niet alleen helpen om onze waterbronnen te sparen, maar ook de druk op het systeem tijdens droge perioden verlagen.
Dit gaat verder dan alleen maar korter douchen; het gaat om een bewuste verandering in ons dagelijks leven om ervoor te zorgen dat er genoeg water is voor iedereen. Iemand iets gunnen. Beginnen met het nadenken over de oplossingen menukaart ook met water zoals we dat met energie doen - waar kunnen we besparen, hoe kunnen we efficiënter zijn, en hoe kunnen we ons aanpassen aan nieuwe omstandigheden?
Er is geen eenduidige oplossing voor het probleem, en additionele productie levert ons op langere termijn niets op. Misschien is het tijd om deze uitdaging aan te gaan en te kijken naar hoe we thuis ons watergebruik kunnen optimaliseren.