Europa wordt geconfronteerd met grote klimaatrisico’s die sneller toenemen dan waarop de maatschappij voorbereid is. Bij veel van deze risico’s is meer nodig dan een stapsgewijze aanpassing. Dat blijkt uit de allereerste Europese klimaatrisicoanalyse.
Het Europees Milieuagentschap (EMA) maakte de European Climate Risk Assessment in opdracht van de Europese Commissie. In het rapport worden 36 grote klimaatrisico’s genoemd binnen vijf brede clusters: ecosystemen, voedsel, volksgezondheid, infrastructuur en economie/financiën (zie kader). Bij meer dan de helft van deze risico’s is onmiddellijk meer actie vereist en acht daarvan zijn bijzonder urgent.
Snelst opwarmende continent
Europa is het continent dat het snelst opwarmt. Volgens de analyse zal de kans op extreme hitte, droogte, natuurbranden en overstromingen alleen nog maar toenemen, zelfs in optimistische scenario’s over de klimaatopwarming.
De gevolgen zijn nu al duidelijk merkbaar. Daarbij wordt in het rapport diverse keren gerefereerd aan de enorme wateroverlast in België, Duitsland en Nederland in juli 2021. Deze ramp kostte aan meer dan 200 mensen het leven en de schade wordt geschat op 44 miljard euro.
Het EMA geeft aan dat sommige Europese regio’s hotspots zijn voor meerdere klimaatrisico’s. Zo worden voor Zuid-Europa deze forse risico’s genoemd: het vaak voorkomen van bosbranden en de schadelijke gevolgen van hitte en waterschaarste voor landbouw, werken in de buitenlucht en volksgezondheid. Bedreigingen voor laaggelegen kustgebieden – waaronder veel dichtbevolkte stedelijke agglomeraties – zijn overstromingen, erosie en binnendringen van zout water.
Achterblijvend beleid
Het beleid en de adaptatiemaatregelen in Europa blijven echter achter bij de snel toenemende risico’s, aldus de analyse door het Europees Milieuagentschap. Een stapsgewijze aanpassing zal in veel gevallen niet volstaan. Er is vaak dringend meer actie nodig, zelfs voor risico’s die nu nog niet kritiek zijn.
De Europese Unie en de lidstaten hebben wel aanzienlijke vooruitgang geboekt, als het gaat om het inzicht in en de voorbereiding op klimaatrisico’s. Desondanks is de maatschappij hierop nog onvoldoende voorbereid, omdat de uitvoering van het beleid geen gelijke tred houdt met de snelle groei van de risico’s.
Om klimaatrisico’s aan te pakken en te verminderen, moeten de EU en de lidstaten meer samenwerken. Ook is het nodig om regionale en lokale niveaus goed te betrekken bij dringende actie. Het is verder zaak om het inzicht in de belangrijke klimaatrisico’s te verbeteren, want er zijn nog veel kennishiaten.
GROTE KLIMAATRISICO’S
- Ecosystemen: bijna alle risico’s in dit cluster vragen om urgente of meer actie. Vooral de risico’s voor mariene en kustecosystemen worden als bijzonder ernstig beoordeeld.
- Voedsel: de risico’s van hitte en droogte voor de productie van gewassen zijn al op een kritiek niveau beland in Zuid-Europa. Ook landen in Midden-Europa lopen een risico. Vooral lange perioden van droogte in grote gebieden vormen een aanzienlijke bedreiging voor gewasproductie, voedselzekerheid en drinkwatervoorziening.
- Volksgezondheid: hitte is hiervoor de grootste en meest urgente klimaatgerelateerde risicofactor.
- Infrastructuur: extreme weersomstandigheden die vaker gaan voorkomen en nog extremer worden, vergroten de risico’s voor de bebouwde omgeving en de vitale diensten, waaronder energie- en watervoorziening en transport. De risico’s van kustoverstromingen worden in Europa relatief goed aangepakt, maar desondanks kunnen de stijging van de zeespiegel en veranderingen in stormpatronen verwoestende gevolgen hebben voor mensen, infrastructuur en economische activiteiten.
- Economie en financiën: hierbij spelen verschillende klimaatrisico’s een rol. Zo kunnen extreme klimaatomstandigheden onder andere leiden tot hogere verzekeringspremies, grotere risico’s voor vermogen en hypotheken en hogere overheidsuitgaven.
Een interessant gegeven is dat 80% van ons drinkwater thuis wordt verbruikt. Daar ligt een enorme uitdaging, maar ook een kans om echt verschil te maken. Door slimmer om te gaan met de distributie van water, kunnen we helpen om het verbruik te verminderen zonder dat we daar veel van merken. Dit zou niet alleen helpen om onze waterbronnen te sparen, maar ook de druk op het systeem tijdens droge perioden verlagen.
Dit gaat verder dan alleen maar korter douchen; het gaat om een bewuste verandering in ons dagelijks leven om ervoor te zorgen dat er genoeg water is voor iedereen. Iemand iets gunnen. Beginnen met het nadenken over de oplossingen menukaart ook met water zoals we dat met energie doen - waar kunnen we besparen, hoe kunnen we efficiënter zijn, en hoe kunnen we ons aanpassen aan nieuwe omstandigheden?
Er is geen eenduidige oplossing voor het probleem, en additionele productie levert ons op langere termijn niets op. Misschien is het tijd om deze uitdaging aan te gaan en te kijken naar hoe we thuis ons watergebruik kunnen optimaliseren.