De huidige beleidsregels van Rijkswaterstaat voor de grote rivieren maken natuurontwikkeling langs de rivieren onmogelijk. Dat stelt het Wereld Natuur Fonds op basis van een rapport met een analyse van de bestaande wettelijke regels in de Waterwet.
Bij plannen voor een heg, bos of natuurgeul in de uiterwaarden toetst Rijkswaterstaat die aan een zogeheten Rivierkundig Beoordelingskader. “Ervaringen bij vrijwel alle projecten laten zien dat dit technische beoordelingskader dat is opgenomen in de Waterwet, weinig ruimte laat voor herstel van kenmerkende riviernatuur”, zegt Bas Roels van het Wereld Natuur Fonds.
Natuurherstel in de uiterwaarden van de rivieren vindt plaats op basis van de Kaderrichtlijn Water en Natura 2000. Het Rivierkundig Beoordelingskader legt alle accent op bevaarbaarheid voor scheepvaart en veiligheid. “We zien dat de ene wet de andere wet tegenwerkt.”
De normen zijn zo strikt dat praktisch geen enkele verandering van de waterstroom of het bodemmateriaal mag plaatsvinden. Zandafzettingen zijn verboden, net als meestromende nevengeulen in de uiterwaarden. Daardoor zou de hoogwaterveiligheid of de bevaarbaarheid van de rivier in gevaar kunnen komen, stelt Rijkswaterstaat. “Morfologische criteria staan natuurontwikkeling in de weg. Ze verhinderen alle ingrepen die zorgen voor een meer een natuurlijk dynamisch riviersysteem”, constateert onderzoeker Lodewijk Schulte van bureau Stroming.
De afgelopen jaren is het beoordelingskader herhaaldelijk aangepast. Telkens zonder aandacht voor natuurherstel, signaleert Schulte. “Het scheepvaartbelang zit diep verankerd in het rivierkundig beoordelingskader. Natuur heeft hierin geen stem.”
Rijkswaterstaat stelt dat er wel degelijk ruimte is voor natuurontwikkeling, mits elders in het stroomgebied van de rivier deze zogeheten overruimte wordt gecompenseerd. Volgens onderzoekers Schulte is dat een doekje voor het bloeden. “Er is geen boekhouding voor deze rivierkundige overruimte. Natuurontwikkeling mag meeliften op plannen voor verbetering van de hoogwaterveiligheid. Riviernatuur is nergens vastgelegd in beleid.”
Een interessant gegeven is dat 80% van ons drinkwater thuis wordt verbruikt. Daar ligt een enorme uitdaging, maar ook een kans om echt verschil te maken. Door slimmer om te gaan met de distributie van water, kunnen we helpen om het verbruik te verminderen zonder dat we daar veel van merken. Dit zou niet alleen helpen om onze waterbronnen te sparen, maar ook de druk op het systeem tijdens droge perioden verlagen.
Dit gaat verder dan alleen maar korter douchen; het gaat om een bewuste verandering in ons dagelijks leven om ervoor te zorgen dat er genoeg water is voor iedereen. Iemand iets gunnen. Beginnen met het nadenken over de oplossingen menukaart ook met water zoals we dat met energie doen - waar kunnen we besparen, hoe kunnen we efficiënter zijn, en hoe kunnen we ons aanpassen aan nieuwe omstandigheden?
Er is geen eenduidige oplossing voor het probleem, en additionele productie levert ons op langere termijn niets op. Misschien is het tijd om deze uitdaging aan te gaan en te kijken naar hoe we thuis ons watergebruik kunnen optimaliseren.