Download hier de pdf van dit artikel.
Veel drinkwaterbronnen bevatten resten van geneesmiddelen. In het oppervlaktewater zitten steeds meer medicijnen en de concentraties worden hoger, terwijl ook in grondwater al geneesmiddelen worden aangetroffen. Door de vergrijzing en door klimaatveranderingen zullen de concentraties naar verwachting verder toenemen. De zuiveringsprocessen zijn daarop niet goed voorbereid. Daarom breiden sommige drinkwaterbedrijven hun zuiveringen al uit, andere onderzoeken de mogelijkheden. Membraanprocessen en (geavanceerde) oxidatie (zoals UV/H2O2-processen) spelen hierbij een belangrijke rol.
UV/H2O2-processen zijn gebaseerd op fotolyse. Dat is het optreden van een reactie van een molecuul op het moment dat het (UV-)straling absorbeert. Op deze manier zijn bepaalde organische microverontreinigingen in water af te breken. Niet alle moleculen zijn hiervoor echter gevoelig. Het toevoegen van waterstofperoxide (H2O2) is dan een oplossing. Als waterstofperoxide wordt toegevoegd, valt dit door fotolyse uit elkaar in twee hydroxylradicalen, en die reageren erg goed met een breed scala aan stoffen.
Processen die gebruik maken van dergelijke hydroxylradicalen worden ‘geavanceerde oxidatieprocessen’ genoemd. Zo kunnen microverontreinigingen als geneesmiddelen effectief worden afgebroken. De precieze samenstelling van het water, de zogeheten watermatrix, speelt hierin echter een belangrijke rol. Zo kan bijvoorbeeld de aanwezigheid van radicaalvangers, als nitraat en (bi)carbonaationen, de oxidatie door middel van hydroxylradicalen hinderen. Het verloop van de reacties hangt af van de UV-dosis die de moleculen krijgen, en die is weer afhankelijk van de stromingscondities in een reactor.
Er is een model ontwikkeld dat de afbraak van organische microverontreinigingen door een UV/H2O2-reactor in allerlei watersamenstellingen kan berekenen. Dit model bestaat uit een kinetisch gedeelte, dat de (foto)chemische reacties als functie van de UV-dosis beschrijft, en een CFD-gedeelte (CFD = computational fluid dynamics), dat de hydrodynamica in een reactor berekent. Met behulp van CFD kan worden vastgesteld hoe de dosisverdeling in de reactor is. Door deze gegevens te combineren, kan worden voorspeld wat de omzetting van de stoffen in de reactor zal zijn.
Met behulp van modellen is het ook mogelijk om uit te rekenen wat de gevolgen van een aanpassing van het reactorontwerp zullen zijn. Hiermee kan het reactorontwerp geoptimaliseerd worden.
Modellen
Hoe een molecuul wordt omgezet, hangt sterk af van de eigenschappen van dat molecuul, en van de omstandigheden (zoals de samenstelling van de watermatrix). Dit kan experimenteel worden vastgesteld, maar dat is erg kostbaar. Door gebruik te maken van modellen kan worden bepaald hoe de omzetting zal verlopen, zonder dat altijd dure analyses en experimenten nodig zijn. Bovendien kunnen veranderingen in de watermatrix of aanpassingen van een UV-reactor relatief eenvoudig aangebracht worden, zonder nieuwe meetcampagnes te doen.
De afbraak van organische microverontreinigingen wordt beschreven door een complex reactiemechanisme met een groot aantal (foto)chemische reacties. Hierbij worden zeer reactieve radicalen (zoals het hydroxyl-radicaal) gevormd, die weer nieuwe reacties teweegbrengen. Daarnaast speelt de samenstelling van de watermatrix een belangrijke rol. In het kinetisch model zijn alle relevante (foto)chemische reacties opgenomen. Hieronder vallen ook de (onbedoelde) reacties van stoffen die in de watermatrix aanwezig zijn, zoals nitraat en waterstofcarbonaat. Op deze manier kan worden berekend wat de omzetting van de stofjes is als functie van de UV-dosis.
In de praktijk worden zowel lagedruk (LP) als middendruk (MP) UV-lampen gebruikt, en het model kan voor beide systemen worden toegepast. Voor het model is een aantal eigenschappen van het stofje nodig, zoals reactieconstanten, en parameters die de fotolyse beschrijven. Er is een overzicht gemaakt van in de literatuur bekende gegevens, en dat is aangevuld met eigen experimenten.
In een UV/H2O2-reactor speelt de stroming van het water (hydrodynamica) een belangrijke rol. Met behulp van computational fluid dynamics (CFD) kan die stroming in kaart gebracht worden. Hiervoor wordt het commerciële pakket COMSOL gebruikt (versie 4.4). Het simuleren van waterstroming is complex, zeker omdat de stroming in UV-reactoren turbulent is.
Naast de stroming, moet ook de UV-intensiteit berekend worden in de reactor. Dit gebeurt in Matlab met een zelfgeschreven code op basis van modellen beschreven in de literatuur. Wij gebruiken het multiple segment source summation (MSSS) model.
Met behulp van deze modellen wordt berekend hoeveel straling een ‘pakketje’ water ontvangt als het door de reactor stroomt. Door dit voor een groot aantal deeltjes uit te rekenen (bijvoorbeeld 5.000), wordt een weergave van de UV-dosisverdeling in de reactor verkregen.
Door het kinetische model, dat de omzetting van stofjes als functie van de UV-dosis berekent, te combineren met het CFD-model, dat de UV-dosisverdeling door de reactor beschrijft, kun je de afbraak van stoffen in een UV-reactor te voorspellen.
Experimenten
Het onderzoek richtte zich specifiek op geneesmiddelen, en hiervoor werd een groep van 35-40 geneesmiddelen gebruikt. Deze set werd aangevuld met pCBA (omdat dit specifiek met radicalen reageert) en atrazine (een stof waarvan in de literatuur heel veel bekend is). De geneesmiddelen zijn geselecteerd op basis van criteria als vóórkomen en persistentie in het milieu, analyseerbaarheid, en verscheidenheid in chemische samenstelling. De doelstoffen werden geanalyseerd met reversed phase UHPLC (ultra high performance liquid chromatography) of normal phase (HILIC).
In het laboratorium is het kinetische model gevalideerd in verschillende typen water. Vervolgens zijn experimenten uitgevoerd in een pilotreactor. Hiervoor werd een standaard desinfectie reactor (D130) van Van Remmen UV Techniek gebruikt, die op een tien keer zo laag debiet draaide om de vereiste oxidatie UV-dosis te halen. Dit is de normale gang van zaken bij UV/H2O2-processen, waarvoor tot nu toe geen aparte reactoren gebouwd werden.
In het laboratorium bleek dat het belangrijk is ook de invloed van (bi)carbonaat op de reacties in het model te verwerken. Het model voorspelde de afbraak van geneesmiddelen goed, zowel voor lagedruk als middendruk lampen.
De gemeten afbraak van geneesmiddelen in een UV/H2O2-pilotreactor is vergeleken met de berekende afbraak. Hierbij bleek dat ook de invloed van de watertemperatuur in het model moest worden meegenomen.
Uit de validatie blijkt dat de combinatie van het CFD-model met het kinetisch model de omzetting van de meeste geneesmiddelen in de UV/H2O2-pilotreactor binnen een marge van 5 procent goed voorspelt.
Door het model voorspelde verbetering in omzetting van geneesmiddelen, ten opzichte van de standaard desinfectie reactor (D130)
Deze presteert duidelijk minder dan een speciaal gemaakt ontwerp voor oxidatie (D200). Deze is vervolgens verder geoptimaliseerd voor de hogere UV transmissies, wat leidt tot een verdere verbetering (Nieuw).
Reactorontwerp
Het is ook mogelijk om met het model het effect van veranderingen in het reactorontwerp door te rekenen. Het gaat hierbij om bijvoorbeeld de plaatsing van de lampen, de afstand van de lamp tot de buitenwand, het optimale snelheidsprofiel en de verdeling van de peroxide. Op die manier kan een reactor worden ontworpen die speciaal is geoptimaliseerd voor UV/H2O2-processen.
Dergelijke reactoren zijn gebouwd door Van Remmen UV Techniek. Eerst werd een verbeterde 1-lamps UV reactor, D200 (1 kubieke meter per uur) en vervolgens een verdere optimalisatie resulterend in een 4-lamps UV reactor, genaamd Nieuw (10 kubieke meter per uur). Vervolgens is gekeken welke omzetting hierin wordt behaald met dezelfde hoeveelheid energie. Voor de D200 reactor werd inderdaad zoals voorspeld een verbetering van 20-30% in de omzetting bereikt. Voor de tweede reactor bleek een voorspelde verdere verbetering van zo’n 10 tot 20 procent te kloppen.
Van links naar rechts de drie reactoren: D130, D200 en Nieuw
Dit betekent dat door gebruik te maken van geoptimaliseerde reactoren dezelfde omzetting kan worden bereikt bij een 30 tot 40 procent lager energieverbruik. Dit maakt de toepassing van UV/H2O2-processen voor het verwijderen van organische microverontreinigingen in de praktijk een stuk interessanter.
Het model kan worden uitgebreid, zodat het toepasbaar wordt voor andere (geavanceerde) oxidatieprocessen en/of watermatrices. Daarmee kan het ook worden ingezet bij de behandeling van andere typen water, zoals communaal of industrieel afvalwater. Door optimalisatie van de processen en/of reactoren kan ook hier een veel hogere efficiëntie bereikt worden.
Afname in energieverbruik door het verbeterde reactorontwerp (D200) ten opzichte van een standaard desinfectiereactor (D130) bij 90 procent omzetting van de verschillende stoffen (de zogenoemde EEO: electric energy per order)
Dit artikel is ook gepubliceerd in het kenniskatern van H2O, Water Matters (editie 1, maart 2015), online te vinden via www.vakbladh2o.nl/watermatters.
Literatuur
- Liu, D., J. J. Ducoste, S. Jin and K. Linden (2004). Evaluation of Alternative Fluence Rate Distribution Models. Aqua - Journal of Water Supply: Research and Technology 53(6): 391-408.
- Ter Laak, T., B. Hofs, C. de Jongh, B. A. Wols and C. H. M. Hofman-Caris (2011). Selecting relevant pharmaceuticals and metabolites for monitoring, risk assessment and removal efficiency studies, version 1. BTO 2011.100(s).
- Wols, B. A. and C. H. M. Hofman-Caris (2012). Review of photochemical reaction constants of organic micropollutants required for UV advanced oxidation processes in water. Water Research 46(9): 2815-2827.
- Wols, B. A., C. H. M. Hofman-Caris, D. J. H. Harmsen and E. F. Beerendonk (2013). Degradation of 40 selected pharmaceuticals by UV/H2O2. Water Research 47(15): 5876-5888.
- Wols, B. A., D. J. H. Harmsen, E. F. Beerendonk and C. H. M. Hofman-Caris (2014). Predicting pharmaceutical degradation by UV (LP)/ H2O2 processes: A kinetic model. Chemical Engineering Journal 255: 334-343.
Een interessant gegeven is dat 80% van ons drinkwater thuis wordt verbruikt. Daar ligt een enorme uitdaging, maar ook een kans om echt verschil te maken. Door slimmer om te gaan met de distributie van water, kunnen we helpen om het verbruik te verminderen zonder dat we daar veel van merken. Dit zou niet alleen helpen om onze waterbronnen te sparen, maar ook de druk op het systeem tijdens droge perioden verlagen.
Dit gaat verder dan alleen maar korter douchen; het gaat om een bewuste verandering in ons dagelijks leven om ervoor te zorgen dat er genoeg water is voor iedereen. Iemand iets gunnen. Beginnen met het nadenken over de oplossingen menukaart ook met water zoals we dat met energie doen - waar kunnen we besparen, hoe kunnen we efficiënter zijn, en hoe kunnen we ons aanpassen aan nieuwe omstandigheden?
Er is geen eenduidige oplossing voor het probleem, en additionele productie levert ons op langere termijn niets op. Misschien is het tijd om deze uitdaging aan te gaan en te kijken naar hoe we thuis ons watergebruik kunnen optimaliseren.