De hete, droge zomer, die eerst geel kleurde en later oranje, maar nooit het stempel ‘code rood’ kreeg, was een stresstest voor waterbeheerders. In hoeverre waren ze in staat om de gevolgen van het oplopende neerslagtekort en aflopende waterafvoer in Rijn en Maas op te vangen?
door Bert Westenbrink
Best goed, zo wordt gezegd.
Zeker, er waren slachtoffers: boeren op met name hoger gelegen (zand)gronden en vissen in opdrogende beken en zuurstofarme plassen. De scheepvaart had hinder, de industrie kreeg te maken met beperkingen voor innemen of lozen van koelwater. En in het westen zorgde verzilting voor aanhoudende problemen. De zouttong rukte steeds verder op, tot oostelijk van Rotterdam en noordelijker tot aan Muiden.
De waterkwaliteit ging sterk achteruit, boezemkaden en (veen)dijken hadden het zwaar, de natuur leed schade en of er in de ondergrond veel kapot is gegaan wordt de komende maanden duidelijk.
Maatschappelijke impact
Een hele lijst, maar de maatschappelijke impact was klein. De drinkwatervoorziening is niet in gevaar geweest. Gebruik en herverdeling van het beschikbare water werd door de waterschappen met een tombola van maatregelen in de best mogelijke banen geleid. En elke week was er crisisberaad, met de verdringingsreeks als leidraad voor besluitvorming.
Het was eigenlijk een geoliede machine, zegt Marianne Mul, beleidsmedewerker waterbeleid bij de Unie van Waterschappen, in deze uitgave van H2O (augustus 2018). Met dank aan 2003, toen het ook droog was en het nodige misging (interne bestuurlijke communicatie, wie doet wat, belang natuur ontbrak in verdringingsreeks) in het crisisbeheer. Daar is van geleerd. We waren beter voorbereid, concludeert Mul.
Het weer
Waarvan akte. Maar daar kan het niet bij blijven. De droogte keert terug. Vaker, langer, intenser. Het weer gedraagt zich zoals de voorspellingen in de zwartste van de klimaatscenario’s.
Eind mei riep dijkgraaf Patrick van der Broeck van Waterschap Limburg na hevige regenval en forse waterschade op tot actie en zei: “De buien die nu vallen zijn volgens de scenario’s pas voorzien in 2050!” Zijn collega-dijkgraaf Peter Glas van Waterschap De Dommel bekeek begin augustus de gevolgen van de kurkdroge zomer in De Peel en zei: “Extreem is het nieuwe normaal.”
‘Het nieuwe normaal’ verplicht waterbeheerders - opnieuw - de gang van zaken te evalueren, lessen te trekken, crisisbeheer aan te scherpen en de plannen van aanpak om Nederland klimaatrobuust te maken, te herijken. Deze zomer was, zo moet gevreesd, maar kinderspel.
Bert Westenbrink is hoofdredacteur van H2O media en schrijft het redationeel in het vakblad
Een interessant gegeven is dat 80% van ons drinkwater thuis wordt verbruikt. Daar ligt een enorme uitdaging, maar ook een kans om echt verschil te maken. Door slimmer om te gaan met de distributie van water, kunnen we helpen om het verbruik te verminderen zonder dat we daar veel van merken. Dit zou niet alleen helpen om onze waterbronnen te sparen, maar ook de druk op het systeem tijdens droge perioden verlagen.
Dit gaat verder dan alleen maar korter douchen; het gaat om een bewuste verandering in ons dagelijks leven om ervoor te zorgen dat er genoeg water is voor iedereen. Iemand iets gunnen. Beginnen met het nadenken over de oplossingen menukaart ook met water zoals we dat met energie doen - waar kunnen we besparen, hoe kunnen we efficiënter zijn, en hoe kunnen we ons aanpassen aan nieuwe omstandigheden?
Er is geen eenduidige oplossing voor het probleem, en additionele productie levert ons op langere termijn niets op. Misschien is het tijd om deze uitdaging aan te gaan en te kijken naar hoe we thuis ons watergebruik kunnen optimaliseren.