Wie gebukt gaat onder Corona, reorganisaties en/of andere onzekerheid: zet u schrap, het is nog niet voorbij. 2020-2021 wordt een bewogen jaar.
door Ties Rijcken
Ties RijckenWe naderen het einde van de kabinetsperiode (cyclus 4 jaar), het nationaal waterplan (cyclus 6 jaar), het bestuursakkoord water (cyclus 8 jaar) en het derde dijkversterkings¬programma (cyclus 12 jaar). Dit is te zien als een hoop gedoe en onzekerheid, maar ook als een kans voor structurele veranderingen (vooral voor diegenen onder ons die makkelijk praten hebben, zoals ikzelf). Om het denken te verruimen geef ik hier drie grote ideeën.
Idee 1: het woord soberheid verdwijnt uit de Waterwet, te vervangen door natuur en ruimtelijke kwaliteit, met gezondheid als nieuw argument. Dit wordt bekostigd door de ‘klassieke’ utilitaire investeringen een tikkeltje te vertragen en door een nieuwe waternatuurheffing (naast de watersysteemheffing, zuiveringsheffing en verontreinigingsheffing). De communicatie hierover aan de ingezetenen is dan ook een aanleiding om het belang van water voor natuur en gezondheid uit te leggen aan de Nederlandse bevolking.
Welk van de nu lopende programma’s gaat een iconisch project opleveren?
Idee 2: het Deltaprogramma wordt waarachtig integraal. Het Delta¬programma heeft een waardevolle regierol maar gebruikt deze rol voor het verbinden van overheden en veel minder voor het verbinden van sectoren. De sectoren waterveiligheid en water¬beschikbaarheid (wel in het Delta¬programma) hebben vele inhoudelijke raakvlakken met de sectoren water¬kwaliteit, waternatuur en waterwegen (niet in het Deltaprogramma).
De regie voeren over deze sectoren is een verfrissende en zelfs logische stap en zal de ruim 10 jaar lange regie-ervaring van het Deltaprogramma uitnutten en verder verdiepen. Een eerste stap is om systematisch in kaart te brengen hoe en waar de sectoren elkaar inhoudelijk raken, en vervolgens welke innovatieve financieringsvormen (de bottleneck voor integraliteit) niet alleen zullen leiden tot hoogwaardigere watersystemen, maar ook tot kostenreductie door slimme synergie.
Idee 3: de waterschappen en Rijks¬waterstaat voeren een interne CO2-belasting en emissiehandel in op de eigen activiteiten. Dit versnelt het werk dat al is ingezet aan emissiemonitoring en emissiereductie en geeft een voorbeeld aan andere Nederlandse overheden en aan de rest van de wereld.
Er zijn allerlei argumenten tégen deze ideeën. Er zijn ook vele argumenten vóór. Ik sluit af met een argument voor alle drie. Als de huidige grote programma’s rustig doorlopen, zie ik niet welk programma iets gaat opleveren dat kan tippen aan iconische projecten zoals Nevengeul Lent, Ontpoldering Noordwaard of de Maeslantkering.
Deze projecten waren speerpunten van grotere programma’s en visies die in zichzelf ook vernieuwend waren. We zijn het inmiddels vergeten, maar ook deze projecten hebben weerstand gekend. Maar ze gingen door en bereikten de hele wereld.
Ties Rijcken is innovator en publicist
Deze column verscheen in het vakblad H2O september
Een interessant gegeven is dat 80% van ons drinkwater thuis wordt verbruikt. Daar ligt een enorme uitdaging, maar ook een kans om echt verschil te maken. Door slimmer om te gaan met de distributie van water, kunnen we helpen om het verbruik te verminderen zonder dat we daar veel van merken. Dit zou niet alleen helpen om onze waterbronnen te sparen, maar ook de druk op het systeem tijdens droge perioden verlagen.
Dit gaat verder dan alleen maar korter douchen; het gaat om een bewuste verandering in ons dagelijks leven om ervoor te zorgen dat er genoeg water is voor iedereen. Iemand iets gunnen. Beginnen met het nadenken over de oplossingen menukaart ook met water zoals we dat met energie doen - waar kunnen we besparen, hoe kunnen we efficiënter zijn, en hoe kunnen we ons aanpassen aan nieuwe omstandigheden?
Er is geen eenduidige oplossing voor het probleem, en additionele productie levert ons op langere termijn niets op. Misschien is het tijd om deze uitdaging aan te gaan en te kijken naar hoe we thuis ons watergebruik kunnen optimaliseren.