Drinkwaterproducent Vitens gaat versneld de infrastructuur van waterwinning en productie aanpassen. Dit is nodig om de drinkwatervoorziening veilig te stellen, aldus het bedrijf. Het aantal productielocaties wordt teruggebracht van ruim 100 naar 30 tot 40, met ook oppervlaktewater als bron voor de drinkwaterproductie. Er komt voorts een ringleidingstructuur zodat drinkwatertransport makkelijker omgeleid kan worden in geval van calamiteiten.
Onder de noemer Vitens Streefstructuur moet de transitie vorm krijgen. Aanvankelijk was deze voorzien voor de tweede helft van deze eeuw, maar het bedrijf heeft besloten de uitvoering te versnellen. Reden is dat het vreest niet meer aan de wettelijke leveringsplicht te kunnen voldoen door de almaar grotere problemen met de drinkwaterwinning. Versnelling betekent bovendien dat we de drinkwaterwinning kunnen verduurzamen, zei topman Jelle Hannema gisteren op een persconferentie. Een opgave die het bedrijf voelt als maatschappelijke opdracht.
Jelle HannemaMet name op de hoge zandgronden in het oosten van het distributiegebied heeft Vitens steeds grotere problemen als het gaat om drinkwaterwinning. Gezien de nadelige effecten voor de omgeving wil het drinkwaterbedrijf daar stoppen met de winning van grondwater.
Dat kan, want in andere delen van het distributiegebied zijn de watervoorraden robuust, waar je diep in de bodem water kunt winnen zonder omgevingseffecten als verdroging, zei Hannema. Daarnaast onderzoekt het bedrijf de mogelijkheid om oppervlaktewater en oeverfiltraat als bron te gaan gebruiken voor de productie, eventueel in mengvorm met grondwater. Hannema: “Dat betekent dat we binnenkort geen grondwaterbedrijf meer zijn.”
Living lab
In zijn distributiegebied doet het drinkwaterbedrijf op meerdere locaties onderzoek naar mogelijke winlocaties. Op dit moment heeft het bedrijf 105 winvelden en 93 productielocaties. Hoe de streefstructuur er precies uit gaat zien is nog lang niet zeker, maar het doel is om kleinere productielocaties te sluiten en tientallen grotere productielocaties over te houden met meerdere winvelden, laat het bedrijf weten.
Vitens ontwikkelt in een ‘living lab’ een nieuw modulair concept, schetste Hannema. “Een consortium gaat met ons meedenken. Wij gaan niet alleen technisch vernieuwen, maar we gaan ook in proces vernieuwen. Dus veel meer parallel schakelingen en minder serieel als je een winning bouwt.”
Het experiment moet een concept opleveren met een capaciteit van 5 miljoen kubieke meter. Hannema: “En we willen dat kunnen opschalen naar 10 tot 20 miljoen.” Het concept moet dan ook op andere locaties kunnen worden toegepast, zodat er binnen het bedrijf een standaardisering ontstaat. Er zit wel druk op het experiment, aldus Hannema. “Dat heeft alles te maken met de urgentie in Twente. Niet slagen is geen optie.”
Om de winning op de oostelijke zandgronden te kunnen ontzien moet het water uit de IJsselregio worden getransporteerd naar het oosten en aanleggen van zo’n transportsysteem is geen sinecure. “Dat is een punt dat wij ook met de provincie Overijssel bespreken. Eigenlijk heb je noodwetgeving nodig om voldoende snelheid te krijgen”, zei de bestuurder, die een vergelijking maakte met het energienet dat kampt met capaciteitsproblemen.
Ook in andere regio’s doet Vitens onderzoek naar waterwinningsmogelijkheden. Hannema: “We gaan ook kijken naar de Boven-IJssel om de Achterhoek te kunnen ontlasten.” In zijn opsomming volgden voorts het Ketelmeer, het Gooi met de inzet van water uit de randmeren, de randmeren tussen Flevoland en de Veluwe, het Amsterdam-Rijnkanaal en ook Rivierenland.
Ringstructuur
De nieuwe transportinfrastructuur van Vitens met de locaties (groen) als potentiele wingebieden. Op de oostelijke hoge zandgronden (geel) wil Vitens de waterwinning stoppen.Met het ontwikkelen van nieuwe winlocaties gaat het drinkwaterbedrijf ook het huidige leidingennet (48.000 kilometer) veranderen. Deze wordt minder fijnmazig en dat is mogelijk omdat het aantal productielocaties sterk afneemt. Er komt een zogeheten ringstructuur door het hele distributiegebied, zodat drinkwater makkelijker omgeleid kan worden in geval van calamiteiten, legde Hannema uit. Bij de uitwerking van deze nieuwe leidingnetstructuur is Vitens ook in gesprek met omliggende drinkwaterbedrijven om te kijken of er gebiedsoverschrijdende aansluitingen mogelijk zijn.
Hannema schatte in dat de aanleg van de nieuwe win, productie- en transportstructuur in 2035 begint. “We doen het gefaseerd. Stap voor stap, anders is het niet behapbaar. Het zijn allemaal langdurige trajecten.”
Zuiveren
Water produceren uit oppervlaktewater of uit een mengsel van grondwater en oppervlaktewater, betekent dat het drinkwaterbedrijf moet gaan investeren in het zuiveren van het oppervlaktewater dat almaar vuiler wordt. Deze kosten komen bovenop de aanleg van een nieuwe infrastructuur en ontwikkelen van nieuwe productielocaties. Daarnaast moet het bedrijf het bestaande leidingennet en de productiebedrijven onderhouden en up-to-date houden om drinkwater te kunnen blijven leveren. Het zijn twee parallelle trajecten, legde Hannema uit. “Dat vraagt veel van je organisatie, en het vraagt ook veel geld.”
Dat betekent dat het bedrijf de jaarlijkse investeringen flink gaat opschroeven. Deze gaan van 283 miljoen euro volgend jaar naar 650 miljoen euro in 2033. Opgeteld is dat 5 miljard euro in 10 jaar. De komende jaren ligt het accent op instandhouding- en vervangingsinvesteringen en middelen voor het Living Lab, maar ook wordt vanaf 2028 geld gereserveerd voor de uitvoering van het plan Streefstructuur. “Het vraagt enorme financiële inzet, maar misschien zijn beschikbare mensen en de technische capaciteit wel grotere knelpunten”, zei Hannema, doelend op de (beperkte) capaciteit bij aannemers en de (dito) beschikbaarheid van grondstoffen en materialen.
Met de investeringen in Streefstructuur gaan de kosten ook voor de baat uit, want met aanzienlijk minder wingebieden, grote productielocaties en de beoogde standaardisering zullen de operationele kosten op termijn sterk afnemen, verwacht Hannema. “Het is een bijkomend doel, maar eerst zul je door die investeringsgolf heen moeten.”
WACC
Om de benodigde investeringen te kunnen doen, moet Vitens zijn eigen vermogen versterken, aldus Hannema. “Dat is laag, ook door het verleden. We hebben nu elk jaar maximaal financieel resultaat nodig om ons eigen vermogen te kunnen versterken.” De topman wees in dat kader op de WACC, de landelijke regeling die de maximum winst van een drinkwaterbedrijf bepaalt. Deze winstreguleringsmaatregel begrenst de investeringsruimte van de drinkwaterbedrijven, een beperking die haaks staat op de investeringsopgaven waar de bedrijven voor staan. De drinkwaterlobby om daar verandering in te brengen is al jaren gaande, maar zonder succes.
Vitens heeft de aanpassing nu echt nodig, stelde Hannema. Reden om de druk op het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat op te voeren. “De minister heeft afgelopen voorjaar ook toegezegd dat hij in november met een voorstel tot aanpassing van de regeling zou komen. Dat is nog niet gebeurd, maar we zullen het ministerie eraan blijven herinneren dat die belofte is gedaan. Het enige wat het ministerie moet doen is ons in staat stellen om de drinkwatervoorziening toekomstbestendig te maken. En begin volgend voorjaar moet dat wel duidelijk zijn.”
Ook de klanten zullen op basis van het profijtbeginsel moeten gaan meebetalen aan de investeringsopgave, aldus Hannema. Hoe die tariefsverhoging op de langere termijn uitpakt is nog niet duidelijk, aldus de topman. “Dat hebben we nog niet doorgerekend.”
Andere opties om aan investeringsgelden te komen zijn niet aan de orde, maar worden wel ‘heel voorzichtig verkend’, aldus Hannema. Dat zou betekenen dat de aandeelhouders (gemeenten, provincies) gevraagd worden om bij te dragen aan de investeringsopgave. Zo’n ‘verzoek’ zou ook gedaan kunnen worden aan het Rijk. Andere mogelijkheid is het aangaan van achtergestelde leningen. Maar die opties komen niet in beeld als de winstreguleringsregeling WACC wordt aangepast, aldus Hannema. “Dat is in feite het enige dat we vragen.”
Drinkwatertarief stijgt 1,60 euro per maand
Komend jaar gaat het drinkwatertarief van Vitens voor een gemiddelde aansluiting omhoog van 181,126 naar 200,23 euro per jaar. Dat betekent een stijging van ongeveer 1,60 euro per maand. Het drinkwaterbedrijf schrijft de stijging toe aan de inflatie en stijgende operationele kosten. Het vastrecht wordt zo laag mogelijk gehouden. Dit met het doel om de klanten middels het relatief hoge variabele tarief te prikkelen om zuinig te zijn met drinkwatergebruik.
Het Drentse drinkwaterbedrijf WMD verhoogt de drinkwaterprijs volgend jaar met 2 euro per maand voor een gezin met een gemiddeld gebruik, zo maakte het bedrijf bekend. Voor 1.000 liter (1 kuub) drinkwater betaalt een klant van WMD Drinkwater komend jaar 1,00 euro. Dat is exclusief 9 procent BTW en belasting op leidingwater (BOL). Het vastrecht wordt in Drenthe 98,60 euro.
HERSTEL 29/11
In het artikel werd de pilot bij Zwolle waar Vitens in een proefopstelling water uit de IJssel opwaardeert tot drinkwater omschreven als het 'living lab' waar een nieuw modulair concept wordt ontwikkeld. Die pilotlokatie is niet correct en dit is aangepast. In de oorspronkelijke versie werd gesproken over meer dan halvering van aantal winlokaties. Volgens een aanvuling van het drinkwaterbedrijf is het doel om kleinere productielocaties te sluiten en tientallen grotere productielocaties over te houden met meerdere winvelden.
Een interessant gegeven is dat 80% van ons drinkwater thuis wordt verbruikt. Daar ligt een enorme uitdaging, maar ook een kans om echt verschil te maken. Door slimmer om te gaan met de distributie van water, kunnen we helpen om het verbruik te verminderen zonder dat we daar veel van merken. Dit zou niet alleen helpen om onze waterbronnen te sparen, maar ook de druk op het systeem tijdens droge perioden verlagen.
Dit gaat verder dan alleen maar korter douchen; het gaat om een bewuste verandering in ons dagelijks leven om ervoor te zorgen dat er genoeg water is voor iedereen. Iemand iets gunnen. Beginnen met het nadenken over de oplossingen menukaart ook met water zoals we dat met energie doen - waar kunnen we besparen, hoe kunnen we efficiënter zijn, en hoe kunnen we ons aanpassen aan nieuwe omstandigheden?
Er is geen eenduidige oplossing voor het probleem, en additionele productie levert ons op langere termijn niets op. Misschien is het tijd om deze uitdaging aan te gaan en te kijken naar hoe we thuis ons watergebruik kunnen optimaliseren.