De waterkwaliteit van de Maas gaat achteruit door lozingen van schadelijke stoffen. Tegelijkertijd stroomt er steeds vaker minder water door de rivier door het veranderende klimaat. Daardoor worden verontreinigende stoffen in het water minder verdund. Dit blijkt uit het jaarrapport 2022 van RIWA Maas. "Dit zet de drinkwatervoorziening van 7 miljoen mensen onder druk."
De waterkwaliteit van de Maas werd in 2022 gecontroleerd met 74.540 verschillende metingen. In meer dan 11% van de gevallen werd de Europese streefwaarden overschreden. Dat betekent dat het water niet meer met natuurlijke methoden tot drinkwater gezuiverd kan worden. Vorig jaar was er 62 keer een innamestop of -beperking bij de drinkwaterbedrijven die bij RIWA Maas zijn aangesloten.
Maarten van der Ploeg“We publiceren jaarlijks de cijfers over de watertoestand in de Maas en we zien geen significante verbetering”, stelt Maarten van der Ploeg, directeur van RIWA-Maas, vast.
RIWA Maas constateert een toename van het aantal stoffen, zowel van industriële lozingen, pesticiden als medicijnen. “Ook hebben we te maken met klimaatverandering, een lagere waterstand zorgt voor minder verdunning en dus een slechtere waterkwaliteit. En bovendien wijzen nieuwe onderzoeken op gevaren van stoffen, waar eerder niet zoveel aandacht voor was.”
Dat kwaliteit van het Maas-water is volgens Van der Ploeg ook af te lezen aan de mate waarin de waterzuiveringen zich in moeten spannen om drinkwater te produceren. “De afspraak volgens de Kaderrichtlijn Water is dat er steeds minder gezuiverd zou moeten gaan worden. Dat is niet aan de hand, het tegendeel is het geval. Denk aan PFAS, door hun eigenschappen zijn deze stoffen met de huidige technieken niet of zeer moeilijk uit water te zuiveren. Daarom moet er echt iets gebeuren.”
In haar jaarrapport doet RIWA Maas een aantal voorstellen. De vereniging van drinkwaterbedrijven in het Maasgebied wil meer duidelijkheid en transparantie rond vergunningen van lozingen. Wat er geloosd wordt, moet daadwerkelijk in vergunningen worden opgenomen met bijbehorende handhaving. RIWA Maas wil ook dat er internationale afspraken komen over het gebruik en de verdeling van het Maaswater.
Inzicht, vergunning en handhaving
“Stap 1 is inzicht in de lozingen”, meent Van der Ploeg. “We hebben met samenwerkingspartners van de Schone Maaswaterketen de directe lozingen in het Maasstroomgebied inmiddels in kaart, nu is het tijd voor de indirecte lozingen via het riool. Als we dan helder hebben wat er precies in de rivier terecht komt, is het tijd voor stap 2: de actualisering van de vergunningen.”
RIWA Maas wil dat stoffen, waarvan bekend is dat ze schadelijk zijn voor de drinkwatervoorziening in de vergunningen worden opgenomen. “Als het tijd is voor nieuwe vergunningen, of als vergunningen worden herzien, pleiten wij voor een nul-meeting, want zo kun je vaststellen hoe schadelijk lozingen zijn.”
PMT-screeningtool van RIVM
In haar jaarrapport raadt RIWA Maas vergunningsverleners, waterschappen en drinkwaterbedrijven aan gebruik te maken van de PMT-tool, die door het RIVM is ontwikkeld. “Via deze tool is van meer dan 6.000 stoffen vast te stellen hoe persistent, mobiel en/of toxisch een stof is. Zo geeft het per onderdeel en in zijn totaliteit een karakterbeeld van de stof. Wij vonden het belangrijk om dit te noemen in het jaarrapport, omdat het een heel concreet hulpmiddel is om te beoordelen of lozingen kunnen worden toegestaan en drinkwaterbedrijven inzicht geeft in de stoffen die bij de zuiveringen worden aangetroffen.”
Naast transparantie en betere vergunningen, wil RIWA Maas ook dat er beter wordt gecontroleerd en strenger gehandhaafd. “Als we goede regels hebben, moeten we er vervolgens voor zorgen dat ze ook worden nageleefd en het systeem van handhaving is echt aan verbetering toe. 22 december 2027 zou een mooie datum zijn om dit allemaal op orde te hebben, want dan moet de waterkwaliteit in lijn zijn met de Europese Kaderrichtlijn Water."
Internationale afspraken
Na de vele droger zomers van de afgelopen jaren, wil RIWA Maas ook dat er internationale afspraken worden gemaakt met Duitsland en Frankrijk over de waterverdeling en prioritair gebruik. “Met Vlaanderen hebben we een verdrag waarin dat allemaal is geregeld. Met de andere landen niet. Dat zullen lastige gesprekken worden. Daarom vinden wij dat het gesprek met deze landen zo snel mogelijk moet worden geopend.”
RIWA Rijn
Niet alleen over de staat van de Maas wordt jaarlijks een rapport opgesteld, dat gebeurt ook over de Rijn. RIWA Rijn publiceerde vorige week haar jaaroverzicht. Daaruit bleek dat in het Nederlandse deel van de Rijn vorig jaar meer dan zestig stoffen de streefwaarden uit het European River Memorandum overschreden.
Lees verder>>
Dat de kwaliteit van het Maaswater de afgelopen periode niet is verbeterd, biedt volgens Van der Ploeg ook kansen. “Alle gebruiksfuncties van het water - landbouw, industrie, natuur en drinkwater – worden in even grote mate getroffen door een slechte waterkwaliteit. We hebben dus allemaal een belang om er iets aan te doen.”
De druk om de waterkwaliteit te verbeteren wordt, zo denkt Van der Ploeg, ook steeds meer ondersteund door het brede publiek. “Waterkwaliteit was lang een onderwerp waarmee alleen onze sector zelf zich bezighield. Dat is niet meer zo. Er ontstaat maatschappelijke druk om snel aan de gang te gaan en de kwaliteit te verbeteren.”
