Als duurzame energiebron kan waterstof een belangrijke rol spelen in de energietransitie. Maar er is ook een risico: de chemische stoffen die nodig zijn om waterstof te vervoeren en op te slaan, kunnen ‘zeer zorgwekkend’ zijn of worden. Dat blijkt uit onderzoek van het RIVM naar tien van zulke vloeibare waterstofdragers.
Naar verwachting zal in 2030 in de Europese Unie 10 megaton duurzaam opgewekte waterstof worden geproduceerd, schrijven de RIVM-onderzoekers in hun rapport. Nog eens zo’n hoeveelheid zal dan worden geïmporteerd, waarvan een groot deel via de Nederlandse havens. In de jaren daarna wordt een verdere stijging verwacht.
Op dit moment kan waterstof (H2) nog niet op grote schaal vervoerd of opgeslagen worden in de vorm van (gecomprimeerd) gas of als supergekoelde vloeistof, omdat de infrastructuur daarvoor zeer beperkt is. Daarom wordt gekeken of het mogelijk is hiervoor de bestaande infrastructuur voor fossiele brandstoffen te gebruiken.
Dat kan alleen als waterstof gebonden wordt aan stoffen die het chemisch binden en weer vrijgeven. Volgens het RIVM richtte het onderzoek naar de veiligheid van deze vloeibare ‘waterstofdragers’ zich tot nu toe vooral op omgevingsveiligheid, zoals explosiegevaar.
Kankerverwekkend
Maar ook de effecten van eventuele Zeer Zorgwekkende Stoffen (ZZS) op mens en milieu verdienen de aandacht, meent het onderzoeksinstituut. Deze ZZS kunnen bijvoorbeeld kankerverwekkend zijn, de voortplanting belemmeren of het milieu schaden.
De onderzoekers selecteerden daarom tien ‘veelbelovende’ vloeibare waterstofdragers om die aan een nadere analyse te onderwerpen. Daaruit blijkt dat ze vrijwel allemaal één of meer ZZS bevatten of vormen (tijdens het binden en afgeven van waterstof). Alleen bij ammoniak was dat niet het geval en bij siliconenhydridederivaten waren er te weinig gegevens om een conclusie te kunnen trekken.
Veilig en duurzaam
Vanwege de schadelijke effecten van ZZS is het Nederlandse beleid erop gericht om ze zoveel mogelijk uit de leefomgeving te weren, aldus de onderzoekers. Kan dat niet, dan moet de uitstoot geminimaliseerd worden. En bij nieuwe toepassingen is het beter om helemaal geen ZZS te gebruiken.
Het RIVM raadt dan ook aan om vanaf het ontwerp van vloeibare waterstofdragers tot en met het gebruik aandacht te hebben voor schadelijke effecten voor mens en milieu (‘Safe and Sustainable by Design’). "Dit is belangrijk omdat waterstof in de toekomst op grote schaal zal worden toegepast. Zo kan de energietransitie veiliger en duurzamer worden."
Een interessant gegeven is dat 80% van ons drinkwater thuis wordt verbruikt. Daar ligt een enorme uitdaging, maar ook een kans om echt verschil te maken. Door slimmer om te gaan met de distributie van water, kunnen we helpen om het verbruik te verminderen zonder dat we daar veel van merken. Dit zou niet alleen helpen om onze waterbronnen te sparen, maar ook de druk op het systeem tijdens droge perioden verlagen.
Dit gaat verder dan alleen maar korter douchen; het gaat om een bewuste verandering in ons dagelijks leven om ervoor te zorgen dat er genoeg water is voor iedereen. Iemand iets gunnen. Beginnen met het nadenken over de oplossingen menukaart ook met water zoals we dat met energie doen - waar kunnen we besparen, hoe kunnen we efficiënter zijn, en hoe kunnen we ons aanpassen aan nieuwe omstandigheden?
Er is geen eenduidige oplossing voor het probleem, en additionele productie levert ons op langere termijn niets op. Misschien is het tijd om deze uitdaging aan te gaan en te kijken naar hoe we thuis ons watergebruik kunnen optimaliseren.